O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

 
O’tmaslanishning tashqi sabablari. 
Yeyilish kesuvchi asbobning oldingi va orqa 
yuzasi bo’yicha hosil bo’lishi mumkin. Yeyilishning bu rasmlari bir – biri bilan 
bog’liq bo’ladi, Lekin akssariyat hollarda ulardan biri ustunroq bo’ladi. Oldingi 
yuza bo’yicha yeyilishda, asosiy kesuvchi qirra bo’ylab undan bir muncha 
masofada joylashgan ariqcha yoki chuqurcha hosil bo’ladi (rasm-31).
31-шакл. Олдинги юза бўйича емирилиш
. 
1.O’tmastlanishning tashqi sabablari.

---

Orqa yuza bo’yicha yeyilishda, bevosita asosiy va yordamchi kesuvchi qirralar 
ostida joylashgan yuzalar bo’yicha siyqalgan maydoncha yoki yeyilish faskasi 
hosil bo’ladi (rasm –32). 
32-шакл. Орканги юза бўйича емирилиш
. 
Oldingi yuza bo’yicha katta o’lchamda chuqurchalarning hosil bo’lishi bilan
ustunlik qiluvchi yeyilish asosan ishlov berishning kuchi issiqlik ta’siri ostida – 
yuqori kesish tezligida va katta surishda o’z aksini topadi. Chuqurchani asbobning 
adgezion va diffuzion yeyilish bilan bog’lansa bo’ladi. Chuqurcha o’lchamlari
uchta kattalik bilan harakterlanadi. 
33-шакл. Олдинги ва орканги юза буйича 
емирилиш. 
Chuqurcha uzunligi va qirindini kesish eni bilan aniqlanadi hamda kesuvchi 
asbobning o’tmaslanish darajasini aks ettirmaydi. Chuqur-chaning eni a va 
chuqurligi h
old
keskichning yeyilish o’lchovi bo’lib xizmat qiladi. Bunda
chuqurga ening kesuvchi qirradan yon tomonga qarab o’sib borishi (rasm-33).
Egrilik radiusini kichiklashishuvi sabab bo’ladi. Keskichning vaqt birligi ichida 
yeyilish darajasini harakterlovchi tavsiflovchi asosiy o’lcham bo’lib chuqurcha 
chuqurligi xisoblanadi. Tezkesar keskichlar bilan po’latlarni qora yo’nishda ( 
sovitishsiz ) 0,6 – 0,8 mm va undan yuqori o’lchamlarga ega bo’lish mumkin. VK 
guruxi qotishmalari bilan taominlangan keskichlar bilan po’latlarni yo’nalganda 
katta o’lchamli chuqurlar (h
old
= 0,2 – 0,3 mm) hosil bo’ladi. TK guruxi qotishma-
lari yuqori haroratga chidamli bo’lgani uchun, ular oldingi yuza bo’yicha jadal 
yemirilmaydi. Chuqurchaning kesuvchi qirraga yaqinlashuvini, orqa yuza
bo’yicha bir vaqtda sodir bo’luvchi yeyilish taominlaydi. Nolga teng bu ko’p xol-
larda kesuvchi qirrani tez yeyilishiga sabab bo’ladi. Orqa yuza bo’yicha kesuvchi 
asbobning ko’p uchraydigan yeyilishi, yaoni kesuvchi asbobning o’tmaslanishi 

---

mexanik siyqalanish natijasida hosil bo’ladi. Asosan cho’yanlarga ishlov berishda, 
sovitishsiz yoki kichik surish bilan po’latlarni yo’nishda, tez - tez tanaffuslar bilan 
kesishda, yuqori haroratga chidamsiz qattiq qotishmalar bilan ( T3OK4 ) 
po’latlarga ishlov berishda quymaga birlamchi ishlov berishda keskichlar orqa yu-
za bo’yicha yeyildi. Orqa yuza bo’yicha yeyilish shuningdek frezerlash, ran-
dalash, sidirish kabi ishlov berish turlariga ham taaluqlidir. Orqa yuza bo’yicha 
yeyilishda kesuvchi asbobning o’tmaslanish o’lchovi bo’lib yeylish maydonining 
balandligi h
orq
hisoblanadi. U odatda bevosita keskich cho’qqisi ostida. Kesish
qalinligi 0,10- 0,15 mm dan katta bo’lgan, berilgan asbobsozlik materiali uchun 
kichik yoki o’rtacha kesish tezligida kesuvchi asboblar orqa va oldingi yuza 
bo’yicha yeyilishadi. Bunday yeyilish sovitish bilan ishlashda teskesar 
po’latlardan tayyorlangan toza ishlov beruvchi keskichlar, qattiq qotishmalar bi-
lan taominlangan barcha keskichlar, sirtli va diskli frezalar, parmalar, zenkerlar 
va boshqalar uchun taaluqlidir. Qattiq qotishmali kesuvchi asboblar ishlayotganda 
chuqurcha orqa yuza bo’yicha yeyilish maydonchasi bilan juda tez birlashib ketadi. 
Bunda to’xtovsiz tiklanuvchi yangi kesuvchi qirra hosil bo’ladi (rasm –34 ). 
34-шакл. Каттик котишмали кескичларни ѐйилиш схемаси
Qattiq qotishmalarning katta issiqbardoshlikka va yeyilish bardoshligiga ega 
ekanligi sababli bu keskich tig’ini buzilishiga olib kelmaydi.