O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

Jamshid haqidagi afsona. 
Yasnada olqish va hamdu sanolardan 
so‘ng Jamshid haqidagi afsona keladi. Astumand olamida yashovchi 
insonlar orasidan Yima (Jamshid)ning otasi Vayvanghon havm degan 
o‘simlikni siqib, undan suvini oladi. Buning evaziga farzandi Yima dun- 
yoga keladi. Yima Jam, Jamshid deb ham yuritiladi. Afsonada aytilis- 
hicha, Jamshid yaxshi suruvlar egasi, odamlar orasida eng e’tiborlisi, 
nihoyatda go‘zal bo‘lib yetiladi. Jamshid hukmronligi davrida odamzod 
ham, boshqa jonzotlar ham abadiy yashaydigan, o‘t-o‘lanlar, daraxtlar 
ham qurimaydigan bo‘Idi, inson va hayvonlar uchun yemish mo‘l-ko‘l 
edi. Jamshid hukmronligi paytida na qish, na jazirama issiq, na keksalik, 
na o‘lim, na devlar bor edi. Ota va o‘g‘il bir-biriga o‘n besh yashar yi- 
gitchaday ko‘rinardi.
29

---

Shundan keyin Vayvanghon havm o‘sim!igi suvidan Otbiyn degan 
odam ichdi va Faridun o ‘sha odamdan tug‘ildi. Faridun Aji dahokni 
mag‘lub qilgan qahramondir. Uchinchi bo‘lib o‘sha o‘simlik suvini Som 
xonadonidan Atrat degan odam ichgan edi, undan Gershasp tug‘ildi. 
Gershasp esa shoxli ajdahoni o‘ldiradi. Gershasp choshgoh payti temir 
o‘choqda ajdahoning ko‘ragida ovqat pishirayotgan edi. Issiqlik ta’siridan 
ajdaho qattiq qalqib ketadi va o‘choqdagi qaynoq suv to‘kiladi. Garshasp 
epchillik bilan o‘zini chetga oladi va ajdahoni o‘ldiradi. To‘rtinchi bo‘lib 
esa bu o‘simlik suvidan Purushaspa degan odam ichdi va undan mazdo- 
parastlik dinining asoschisi Zardusht tug‘ildi.
0 ‘simlik kulti afsonaviy epik ruhni paydo qildi. Bu shunchaki af­
sona emas, balki “Avesto”ning badiiy asar sifatida paydo bo‘lishi uchun 
istifoda etilgan detallardan biridir. Vayvanghon o‘simligi suvi mifolo­
gik mazmunga ega bo‘lgani uchun muqaddas tushunchalami va qarashni 
ifodalaydi. 0 ‘simlik suvi onalik urug‘ining ibtidosi vazifasini bajaradi.
Yasnaning diqqatni jalb qiladigan jihatlaridan yana biri shuki, din 
peshvolari Zardusht singari timsolga ega bo‘lib, alqov va hamdu sano ay- 
tadilar. Jumladan, Yasnada buyuk din arboblaridan Zavt timsoli bor. U 
havm o‘simligini ta’rif-tavsif qilar ekan, u ham “Avesto”ning butun mo- 
hiyatini tashkil qilgan beshta xususiyat haqida so‘zlaydi: “Besh narsaga 
bog‘langanman.Beshnarsadanchekinganman.£zgw/jfo-ga&og7angcmmaw, 
Yovuz fikrdan chekinganman.