O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o'zbak tili va adabiyot universiteti

YOQUT TILIDAGI MO’G’ULCHA O’ZLASHMALAR
Yoqut tili turkiy tillarning sharqiy tarmog'iga mansub bo'lib, tadqiqotchilarning umumiy fikriga ko'ra, mo'g'ul tillarining kuchli ta'sirini boshdan kechirgan, bu ayniqsa bu tillarning leksik tarkibida namoyon bo'ladi. Akademik V.V.Radlov yoqut tili lug'atining uchdan bir qismini mo'g'ulcha so’zlar tashkil etadi, deb hisoblagan. Hozir uning ma'lumotlari yoqut tilining nominal asoslarini maxsus qiyosiy tarixiy tadqiqotlar bilan tasdiqlangan. V.I.Rassadinning hisob -kitoblariga ko'ra, yoqut tili lug'atida 10% ga yaqin mo'g'ul elementlari mavjudligi 1972-yilgi yoqut-ruscha lug'atga ko'ra hisoblangan. Hisob-kitoblar turli darajalarda amalga oshirilgan va bir qarashda bir-biriga mos kelmaydigan ko'rinadi. V.I.Rassadinning hisob-kitoblarida rus tilidagi barcha so'zlar (shu jumladan internatsionalizm), hatto grafik yoki semantik jihatdan ham prototiplardan farq qilmaydigan so'zlar hisobga olingan. Shuning uchun, ehtimol, katta mos kelmaslik yo'q. Yoqut tiliga mo'g'ulizmlarining asosiy qismi mos keladi.

Yoqut	Mo’g’ul	O’zbek
Дьыбар	Жава	Sovuq, salqin
Ньылба	Нялх	Chaqaloq
Чунгнаа-	Чагна-	Eshitmoq, quloq solmoq, kuzatmoq
Мангнай	Магнай	Birinchi, dastlab
Дьирики	Жирх	Olmaxon
Дьилэй	Джилэй	Qatron(smola)
Иэдьэгэй	Егеджекей	Tvorog
Дьабаддыы	Джабаджи	Og’iz chetlari
Хадааhын	Хажаас	Qirra, chegara
Баламат	Баламут	Beparvo
Дабаан	Даб’ан, даваа(н)	Dovon
Добун	Добун, добу, дов	Zarba

Yoqut leksikografiyasida rus tili an’analari
Yoqut leksikografiyasi boshidanoq ikki tilli til sifatida paydo bo'lgan. Hozirgi vaqtda bir nechta janrlarga ega ikki tilli (rus-yoqut va yoqut-rus), shu jumladan umumiy filologik, terminologik va dialektologik lug’atlar nashr qilingan. Yoqut leksikografiyasining bunday o'ziga xos rivojlanish yo'li, birinchi navbatda, rus tilining aloqa tili tobora ortib borayotgani bilan izohlanadi.
Yoqut ikki tilli leksikografiya genealogiyasi akademik O.N. Bet Lingkaning 1849- yilda nashr etilgan "yoqut-nemis lug'ati" bilan boshlanadi. Bu lug'at hajmi jihatidan (taxminan 5000 lug'at) va leksikografik jihatidan butun turkiy ikki tilli leksikografiyada birinchi muhim tajribadir.