O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher Navoiy nomidagi

1.2. CHorvador qabilalar madaniyati yodgorliklari 
Tojikiston hududlari shimoliy Baqtriyaning ajralmas tarkibiy qismi 
hisoblanadi. Uning hududlari qadimda ko„proq chorvachilik xo„jaligining 
rivojlanishi uchun qulay imkoniyatlarga ega bo„lsada ammo Sopolli 
madaniyatining Mo„lali bosqichidan boshlab, qadimgi dehqon jamoalarining ayrim 
guruhlari Hisor vodiysiga ham kirib boradilar. Bunga dehqonchilik va chorvachilik 
xo„jaliklarini birgalikda olib borish uchun qulay joy hisoblangan tog„ oldi 
hududlari tanlangan. Bu mintaqalarda yomg„ir tez-tez yog„ib turishi sababli, bu 
hudud lalmikor dehqonchilik va yaylov chorvachiligi uchun qulay joylar 
hisoblangan. Sug„orma dehqonchilik uchun ham soy havzalarida keng 
imkoniyatlar mavjud bo„lgan.
Janubiy-g„arbiy Tojikiston hududlarida olib borilgan arxeologik izlanishlar 
natijalariga ko„ra, dehqonchilik madaniyati yodgorliklarini uch kichik vohaga 
bo„lib o„rganish mumkinligi aniqlangan. Birinchisi – Hisor qadimgi dehqonchilik 
kichik vohasi, ikkinchisi – Vaxsh daryosi yuqori oqimi soy havzalarida tashkil 
topgan Teguzak kichik vohasi, uchinchisi – Qizilsuv soyi quyi oqimining sharqiy 
irmoqlari havzasida tashkil topgan Parxar-Kulob kichik vohasidir
4
.
1
Пьянкова Л.Т. О раскопках на поселении бронзового века Тегузак в 1980 году //АРТ. –Вып. XX . (1980). –– 
Душанбе, 1987. – С. 117-125.
2
Виноградова Н.М.Новые памятники эпохи бронзы на территории Южного Таджикистана // Центральная 
Азия.Новые памятники письменности и искусства. –М., 1987. – С. 76-91;
3
Виноградова Н.М., Гѐтцельт, Пьянкова Л.Т.Археологическая разведка в бассейне реки Кызылсу (Южный 
Таджикистан) // РА, М., 2003. – С. 103.
4
Виноградова Н.М. Юго-Западный Таджикистан в эпоху поздней бронзы. – М., 2004. – С. 13.

---

16 
Bu uchala kichik vohalarda keyingi 25-30 yil ichida Sopolli madaniyatining 
so„nggi bosqichlariga tegishli qator dehqonchilik qishloq-makonlari va qadimgi 
qabristonlar topib o„rganildiki, ular orasida Kangurttut, Daxana, Teguzak qishloq-
makonlari va Tandiryo„l, Kangurttut, Nurek qabristonlari alohida diqqatga sazovor 
yodgorliklardir. Bu yodgorliklar orqali Janubiy Tojikistonda qadimgi dehqonchilik 
madaniyatining tarixiy ildizlarini so„nggi bronza davri bilan bog„lash imkonini 
beradi.

Janubiy Tojikistondan 
Hisor
vodiysining ikki joyida dehqonchilik bilan 
shug„ullangan ajdodlarimizning qadimgi qabristonlari o„rganilgan. Ular Tandiryo„l 
va Zarkamar qabristonlari bo„lib, bu arxeologik ob‟ektlar haqida N.M. 
Vinogradova asarlarida to„liq ma‟lumot berilgan
1
. Bronza davri yolg„iz qabri 
kushonlar davrining Tupxona va Qora pichoq mavzeida ham uchratilgan. Sopolli 
madaniyati jamoalarining izlari esa Hisor qal‟asining ostidan topilgan. Mo„lali va 
Bo„ston yodgorliklarining ayrim idishlari va mis boltalari qishloq xo„jaligi 
ekinlarini ekish, parvarish qilish vaqtlarida Dushanbe shahri atroflaridagi 
sharshara, Arakchin, Ramit mavzelarida uchratilgan. Janubiy Tojikiston 
hududlaridan topib o„rganilgan bronza davri yodgorliklari va boshqa topilmalar 
orasida eng qadimiysi mis boltalar bo„lib, mutaxassislar ularni Nomozgoh V 
davriga tegishli ekanligini ta‟kidlaydilar. Qolgan yodgorliklarning deyarli hammasi 
Sopolli madaniyatining Mo„lali-Bo„ston bosqichlariga tegishli ekanligi aniqlangan.
Vaxsh daryosining yuqori oqimidagi