O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot instituti

 
 
 
 
Ma‘ruza matni: 
Bosh miyaning qon bilan ta‘minlanishi. 
Bosh miyaning qon bilan ta‘minlanishi ikkita tomir tizimi bilan amalgam 
oshiriladi: karotid va vertebro-bazilyar. Carotid tizim bo‘yicha miyaga keladigan hamma 
qonning 2/3 qismi oqib keladi, uning oldingi va o‘rta qismlariga. Vertebro-bazilyar tizim 
bo‘yicha miyaga keladigan hamma qonning 1/3 qismi oqib keladi, uning orqa sohasiga. 
Umumiy uyqu arteriyasi arteriya brachicephalica ustunidan o‘ng tomonidan chiqadi, chap 
tomonidan aorta ravog‘idan chiqadi. C3-C4 sohasida ichki va tashqi uyqu arteriyalarga 
ajraladi. Ichki uyqu arteriyasini shartli ravishda 2 ta bo‘limga ajratiladi: kalla bo‘shlig‘iga 
kirgancha va kalla ichiga kirgandan keyingi qismi. Keyinchalik uyqu arteriyasi g‘orsimon 
sinus orqali o‘tadi, bu yerda ichki uyqu arteriyasidan ko‘z kosasiga boruvchi ko‘z 
arteriyasi chiqib ko‘z olmasini oziqlantiradi. So‘ng ichki uyqu arteriyasi bosh miya qattiq 
pardasidan o‘tib, araxnoidal bo‘shliq ostida oxirgi shoxlarga bo‘linadi: oldingi va o‘rta 
miya arteriyalari, orqa bog‘lovchi arteriya, oldingi o‘siqchali (vorsinkali) arteriyalarga 
bo‘linadi. 
Umurtqa arteriyasi o‘mrov osti arteriyasidan boshlanadi. Unda ham kalladan tashqi va 
ichki sohalari ajratiladi. Kalladan tashqari sohasida uning boshlang‘ich qismi muhim o‘rin 
egallaydi C3-C4 sohada, chunki aynan shu sohalarda arteriya qisilib qolishi mumkin yoki 
uning oldingi norvorsimon mushak bilan bosilishi kuzatilishi mumkin. Kalla ichida orqa 
spinotserebral arteriyalarni beradi, bular oldingi spinotserebral arteriyani hamda eng yirik 
tomir – orqa pastki miyacha arteriyasini beradi. Uzunchoq miyaning oldingi yuzasida 
oldingi spinotserebral arteriyaga bog‘lanuvchi tolalar Zaxarchenkoning bulbar arterial 

---

172 
halqasini hosil qiladi. Ko‘prikning orqa tomonida ikkala umurtqa arteriyasi qo‘shilib, 
bazilyar arteriyani hosil qiladi. Ko‘prik oldingi chetida bazilyar arteriya 2 ta orqa serebral 
arteriyalarga bo‘linadi, ularning proksimal sohalari bazilyar arteriya qismini qo‘shilgan 
holda katta miya arterial halqasini hosil qiladi – Villiziyev halqasi. Osh miya qon 
aylanishining boshqarilishi fiziologik tizim bilan amalgam oshiriladi. Boshqarishning 
effektorlari magistral, miya ichi va bosh miya yumshoq pardasi arteriyalari bo‘lib 
hisoblanadi. Bunda agar umumiy arterial qon bosimi o‘zgarganda hamda miya qon 
tomirlari haddan tashqari to‘lganda, boshqaruv miyaning magistral arteriyalari tomonidan 
amalgam oshiriladi, qonda kislorod va karbonat angidrid miqdori o‘zgarsa, boshqaruvga 
miya yumshoq pardasining kichik tomirlari qo‘shiladi.
Venoz qon miya kapillyarlaridan keng anastamozli miyaning yumshoq pardasidagi (pial 
venalar) va katta miya venasidagi (Galen venasi) venoz tizimga quyiladi. Bosh miyaning 
venoz tizimi yuza va chuqur venalardan tashkil topgan.