O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. A. Omonov, T. M. Qoraliev


O‘zbekiston Respublikasida amalga oshirilgan pul



Download 7,09 Mb.
bet99/239
Sana14.01.2022
Hajmi7,09 Mb.
#363048
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   239
Bog'liq
Дарслик ПКБ Омонов Каралиев 02 02 2018

8.4. O‘zbekiston Respublikasida amalga oshirilgan pul

islohotlari va ularning o‘ziga xos xususiyatlari
O‘zbekistondagi inflyatsiya bu mustaqil O‘zbekiston zaminida vujudga kelgan inflyatsiya emas. Tarixan bu inflyatsiya sobiq SSSRda yuzaga kelgan. Bu inflyatsiyaning umumiy iqtisodiy sababi davlat boshkaruvida iktisodga nisbatan siyosatga kup e’tibor berganidadir. Natijada ishlab chiqarish sur’atlari tushib ketdi. Tovar kamyobligi yashirin jarayon bo‘lib, tovarlarni ishlab chiqarish uchun ko‘p xarajat qilinsada (xom-ashyolarning narxi yuqoriligi tufayli) tovarlar past bahoda sotilgan. Farq davlat budjetidan qoplana borgan. 1992 yilning boshidan erkin baholarga o‘tish natijasida (oziq-ovqat va yoqilg‘i resurslardan tashqari) inflyatsiya yuzaga otilib chiqdi va tez sur’atlar bilan rivojlanib ketdi.

Shu tufayli O‘zbekistondagi inflyatsiya sobiq SSSR davrida yuzaga kelgan inflyatsiyaning qoldig‘idir va uni davolash uzoq vaqtni talab qiladi. Sobiq SSSRda, jumladan O‘zbekistonda 90-yillardagi inflyatsiyasining asosiy sabablari:

- iktisodiy muvozanatning yo‘qligi, ishlab chiqarish sur’atlarining tushib ketishi natijasida rejali iqtisodiyotdagi inqiroz;

- mahsulotlar sifatining, mehnat unumdorligining pastligi;

- ishlab chiqarishda xarajatlar salmog‘ining oshib ketishi, behuda sarflar, iktisod prinsiplariga rioya qilmaslik va boshkalar xisoblanadi.

Undan tashqari rivojlangan bozor sharoitiga o‘tmasdan turib baholarning erkinlashuvi, tovar massasi ustidan ba’zi bo‘limlarining yakka hukmronlik o‘rnatishi, baholarni xohlagancha boshqarish, kredit, moliya siyosatlarining noto‘g‘ri olib borish, iqtisodning “dollarlashuvi”, “rubl zona”sining yemirilishi, valyuta tushumlari va milliy boylikning chetga oqib ketishi va boshqalar inflyatsiya jarayonining yana rivojlanishiga olib kelgan.



Inflyatsiya jamiyatning rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Mamlakat iqtisodiy ahvolini tang holga olib keladi:

– ishlab chiqarish hajmi tushib ketadi va baholarning oshib borishi ishlab chiqarish istiqbollariga to‘g‘anoq bo‘ladi.

– kapitalning asosiy qismi ishlab chiqarishdan savdo (muomala) sohasiga, vositachilik sohasiga oqib o‘tadi. Chunki ishlab chiqarishdan ko‘ra, savdo sohasidagi kapital tezroq va ko‘proq foyda keltiradi;

– baholarning o‘zgarib turishi olibsotarlikni rivojlantiradi, arzon vaqtida olib, qimmat bo‘lganda sotish jarayoni, tovar zaxiralarini yashirish jarayonlari avj oladi;

– kredit berish jarayonlari cheklangan bo‘ladi. Qarz oluvchilar ko‘payadiyu, qarz beruvchilar soni qisqaradi, chunki qarz bergan yutqazishi mumkin;

– davlatning moliya resurslari qadrsizlanadi va h.k.

Aholining kam daromad oluvchi qismining ijtimoiy ahvoli yomonlashadi. Ularning real daromadlari kamayadi. Nominal daromadning baholar o‘sishidan tushishi natijasida aholining turmush darajasi pasayadi. Ayniqsa, nafaqa, davlat tashkilotlaridan maosh oluvchilarning ahvoli qiyinlashishi mumkin. Inflyatsiya aholi jamg‘armalarining qadrsizlanishiga olib keladi. Inflyatsiya aholi ba’zi qatlamlarining (savdo-sotiq sohasida) boyishiga olib keladi. Davlat aholining daromadlar darajasini tenglashtirish maqsadida daromad va soliqlarni indeksatsiya qilib boradi.


Download 7,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   239




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish