O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. A. Omonov, T. M. Qoraliev


Markaziy bankning pul – kredit siyosati



Download 7,09 Mb.
bet140/239
Sana14.01.2022
Hajmi7,09 Mb.
#363048
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   239
Bog'liq
Дарслик ПКБ Омонов Каралиев 02 02 2018

12.3. Markaziy bankning pul – kredit siyosati
Markaziy bank milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash maqsadida mamlaklakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni e’tiborga olib o‘zining pul – kredit siyosatini ishlab chiqadi va amalga oshiradi.

Markaziy bankning pul-kredit siyosati iqtisodiyotda pul massasi yoki foiz stavkalarining zarur darajadagi me’yorini ta’minlash, iqtisodiyotning pulga bo‘lgan talabini qondirish yoki milliy valyuta kursini xorijiy valyutalarga nisbatan mustahkamlash kabi qator omillar nuqtai nazaridan turlicha ko‘rinishda amalga oshiriladi. Shu jihatdan Markaziy bankning restriksion (qattiq) va ekspansion (yumshoq) pul-kredit siyosati turlarini keltirish mumkin.



Restriksion pul-kredit siyosatida iqtisodiyotda pul massasi va kredit operatsiyalar hajmini kamaytirish va foiz stavkalarini oshirish bilan bog‘liq tadbirlar amalga oshiriladi. Buning natijasida milliy iqtisodiyotda kredit, depozit va soliq stavkalari oshishi, ayrim tadbirlarga davlat budjeti xarajatlari qisqarishi yuz beradi, inflyatsiya darajasi jilovlanadi, mamlakat to‘lov balansini sog‘lomlashtirishga bo‘lgan tadbirlar amalga oshiriladi.

Ekspansion pul-kredit siyosatida odatda kreditlash hajmini oshirish, iqtisodiyotda pul massasining oshishi ustidan nazoratni susaytirish, soliq va bank foiz stavkalarini pasaytirish masalalariga e’tibor qaratiladi.

Markaziy bankning pul-kredit siyosati restriksion yoki ekspansion bo‘ladimi u keng qamrovli yoki selektiv xarakterga ega bo‘lishi mumkin. Keng qamrovlida Markaziy bankning pul-kredit siyosati mamlakatdagi barcha kredit muassasalari va ularning barcha operatsiyalariga joriy etiladi, selektivda esa, pul-kredit siyosati alohida olingan tijorat banklar faoliyatida yoki ayrim operatsiyalar uchun tatbiq etilishi mumkin.

Demak, Markaziy bankning pul-kredit siyosati usullari xilma-xil bo‘lib, ularni joriy etishda mamlakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy holat muhim o‘rin tutadi. Masalan, mamlakatda iqtisodiyotning pasayishi va ishsizlik darajasi yuqori bo‘lgan sharoitda Markaziy bank arzon pullar siyosatini qo‘llashi mumkin. Bunday siyosatning maqsadi kredit foiz stavkalarini pasaytirish orqali iqtisodiyotga pul taklifi va investitsiyalar hajmini oshirishga qaratilgan, bu albatta mamlakatda iqtisodiy o‘sish va bandlik darajasini oshirishga xizmat qiladi. Demak, iqtisodiyotda pul taklifini oshishi kredit foiz stavkalarini pasayishiga olib keladi, bunday sharoitda Markaziy bank ko‘pchilik hollarda davlatning qimmatli qog‘ozlarini sotib olishi, majburiy zaxira normasi va qayta moliyalash stavkasi (hisob stavkasi) darajasini pasaytirishi lozim.

Iqtisodiyotda inflyatsiya darajasi yuqori bo‘lgan hollarda Markaziy bank qimmat pullar siyosatini qo‘llaydi, buning asosiy maqsadi umumiy xarajatlar va umumiy taklifni qisqartirishga qaratiladi. Bunda Markaziy bank tijorat banklarning ortiqcha pul mablag‘larini sterilizatsiya qilish maqsadida davlatning qimmatli qog‘ozlarini sotadi, majburiy zaxira va hisob stavkalari normasini oshiradi.

Pul – kredit siyosatining qator usullari mavjud bo‘lib, ularning asosiylari quyidagilardan iborat:

tijorat banklariga nisbatan o‘rnatilgan majburiy zaxira siyosati;

tijorat banklarini qayta moliyalash siyosati (hisob stavkasi);

ochiq bozordagi siyosati;

valyuta va depozit siyosati.

Iqtisodiy adabiyotlarda va xalqaro bank amaliyotida Markaziy banklarning pul – kredit siyosati monetar siyosat, monetar instrumentlar tarzida ham yuritiladi. Biroq, Markaziy bankning pul – krediti siyosati qanday tarzda yuritilishiga qaramasdan, ularning maqsadi bitta masalaga, ya’ni mamlakat milliy valyutasining barqarorligini ta’minlashga qaratiladi.

Xalqaro bank amaliyoti va xo‘jalik yuritish tajribasidan ma’lumki, milliy valyuta sotib olish qobiliyatining tushib ketishi iqtisodiyotda inflyatsiya darajasining oshishiga va mamlakatda ishsizlik darajasining pasayishiga olib keladi va aksincha. Ya’ni, inflyatsiya darajasining pasayishi esa mamlakatda ishsizlik darajasining oshishiga olib keladi.

Markaziy bank aynan shu iqtisodiy jarayonni milliy iqtisodiyotga salbiy ta’sir etmaydigan darajada ushlab turish va milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash uchun pul – kredit siyosati usullarini amaliyotga joriy etadi.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining pul – kredit siyosati “O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risida”gi Qonunning 23 – moddasiga binoan kelgusi yil uchun mamlakat monetar siyosatining asosiy yo‘nalishlari sifatida ishlab chiqiladi.

Xususan, ushbu siyosat:

– iqtisodiy kon’yunkturaning tahlili va istiqbol ko‘rsatkichlarini;

– muomalada bo‘lgan pul massasining iqtisodiy jihatdan asoslangan chegaralarini;

– pul massasi yillik o‘sish sur’atining aniq maqsadli ko‘rsatkichlarini, shu jumladan, Markaziy bank ichki aktivlarining o‘zgarishini;

– valyuta hamda foiz siyosatining asosiy yo‘nalishlarini;

– pul – kredit sohasini tartibga solishga doir harakatlarning aniq maqsadli asosiy ko‘rsatkichlarini o‘z ichiga oladi.


Download 7,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   239




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish