|
18.11-rasm
SGni qo’zg’atish cho’lg’amidagi o’zgaruvchan qarshilik yordamida kuchlanish qiymati boshqariladi, chastota o’zgarmas tok generatori G ning qo’zg’atish cho’lg’ami – GQCH dagi o’zgaruvchan qarshilik orqali boshqariladi. Garchi bu o’zgartgichda chastota o’zgarishi diapazoni yuqori bo’lsa ham biroq uning texnik - iqtisodiy ko’rsatgichlari yuqori emas: o’zgartgichning o’rnatilgan quvvati judu katta (to’rtta yordamchi mashinalar to’liq quvvati bilan ishlaydi); foydali ish koeffitsienti va elektr yuritmaning tezkorligi past. CHastota boshqaruv elektr yuritmalar tarqqiyoti davrida elektromexanik chastota o’zgartgichlarning har xil tuvrlari yuzaga kelgan bo’lsa ham elektromexanik sistemalarga xos yuqoridagi kamchiliklar u bu darajada saqlanib qoldi.
Keyingi paytda takomillashgan yarim o’tkazgichlarning ishlab chiqila boshlanishi va ular asosida o’zgartgichlar texnikasining rivojlanishi natijasida chastota o’zgatgichlar tristorli va tranzistorlar asosida yaratilmoqda. Tristorli va tranzistorlar chastota o’zgatgichlar (TCHO’) ikki guruxga bilvosita va bevosita chastota o’zgartichlarga bo’linadi.
Bilvosita TCHO’ larda tarmoqdan kelayotgan o’zgaruvchan kuchlanish tristrli o’zgartgich TO’ da to’g’rilanib, avtonom invertor AI ga uzatiladi va uerda o’zgarmas kuchlanish chastotasi rostlanadigan o’zgaruvchan kuchlanishga o’rnatiladi. 18.17 –rasmda shunday TCHO’ larning funksional sxemasi berilgan bo’lib, bu erda, TO’ boshqariluvchi tiristorli o’zgartgich, TO’BT uning boshqarish tizimi, rostlash bloki RBking vazifasi chastota rostlashning qaysi qonuniyatga amal qilinayotganiga qarab TCHO’ning statik va dinamik rejimlarida kuchlanish va chastota o’zgarishini o’zaro moslashtirishdir.
Bilvosita TCHO’larda o’zgarmas tokli zvenoning bo’lishi, avtonom invertorning chiqishidagi chastotaning ham yuqoriga, ham pastga qarab keng diapazonda rostlashga imkon beradi, bu bilvosita TCHO’ning asosiy avzalligi bo’lib, bu turdagi TCHO’larning ishlab chiqarishda keng qo’llanilishiga olib keldi.
TO’ning tok manbai TM yoki kuchlanish manbai KM pejimida ishlashiga qarab TCHO’ning avtanom invertorlari ham tok avtonom invertori (TAI) yoki kuchlanish avtonom invertori (KAI) rejimlarida ishlash mumkin. TCHO’ invertorining KAI rejimida TO’ning ichki qarshiliganing kichik qiymatli bo’lishi, invertorga kelayotgan kuchlanishning yuklagich tokiga bog’liq bo’lmaslikka olib kelishi kerak. Agar TO’ning ichki qarshiligi uncha kichik bo’lmay, ta’siri sezilarli bo’lsa, u holda =c’nst sharti TO’ning kuchlaniig bo’yicha kuchli manfiy teskari bog’lanishi orqali amalga oshiriladi. qutblari o’zgarmas bo’lgani uchun yuklagich
zanjiridagi o’zgaruvchan tok tarmoqqa energiyaning uzatilishi faqat Id ning yo’nalishi o’zgatirilgandagina mavjud bo’la oladi, bu esa yana qo’shimcha tiristorlar komplekti bo’lishini taqoza qiladi va bu KAIli TCHO’larning asosiy kamchilikdaridan biridir.
TCHO’ning TAIli variantida ning doimiyligi yuklagich kuchlanishiga bog’liq bo’lmasligi kerak, ya’ni asinxron motorning tezligiga bog’liqbo’lmasliga kerak. Id=c’nst shartining bajarilishida TO’ning ish rejimi tok manbai rejimi bo’lib, bu rejim o’zgarmas tok zanjiriga katta induktivlikka ega reaktorni ulashni va teskari bog’lanish konturi bo’lishini taqozo qiladi. Energiyani tarmoqqa uzatish jarayonida yo’nalishning o’zgarmasligini hisobga olsak, TO’ kuchlanishning qutblari o’zgarishi lozim. Bu shart reversiv bo’lmagan TO’ning sxemasida tiristorli o’zgartgichning tarmoqqa ergashuvchi invertor rejimiga o’tkazish asosida amalga oshiriladi. TAIli TCHO’ningasosiy afzalligi bir tiristor komplekgida energiyaning tarmoqqa uzatish imkoniyati borligidadir.
Asinxron motorning turg’un rejimlaridagi tezligini berilgan ko’rsatkichlar kattaliklarida ushlab turish uchun albatga tezlik yoki kuchlanish bo’yicha teskari bog’lanishlarning bo’lishi shartligi TAIli TCHO’larning asosiy kamchiliklaridan biridir.
Avtonom invertorlarning ish rejimlari qanday bo’lishidan qatiy nazar ularning boshqarish tizimlari 18.12-rasmda tasvirlanganidek vazifaviy sxemadan iborat bo’ladi. AIB
Do'stlaringiz bilan baham: | 
