O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim va zirligi

18.10-rasm

TCHO’ning ishlatilishi iqtisodiy va ekspluatatsion ko’rsatkichlari bo’yicha o’zini oqlaydi.

Bevosita TCHO’larning boshqarish burchagini boshqarish uchun reversiv o’zgarmas tok o’zgartgachlarida qo’llaniladigan faza siljitish qurilmalari qo’llaniladi. Bevosita TCHO’ning ishchi sxemasida tiristorlar komplekti soniga qarab FSQdar ham shuncha bo’lishi, ya’ni uch fazali nol sxemali bevosita TCHO’lar uchun FSQdar soni oltita bo’lishi kerak. FSQlarni boshqarish uchun chastotasi hamda kuchlanish amplitudasi rostlanuvchan bo’lgan olti fazali simmetrik tizim bo’lishi kerak. Bevosita TCHO’ chiqish kuchlanishining formasi to’g’ri burchaklipog’anali bo’lsa, u holda boshqaruvchi kuchlanish manbai sifatida to’g’ri burchakli impuls ishlab chiqaruvchi olti fazali «generator»dan foydalaniladi. Butssay «generator» bir fazali generator va impulslar tarqatgichdan iborat bo’ladi.

Bevosita TCHO’larning afzalliklari quyidagilardan iborat:

1. 
   Tiristorlar quvvatlarining kichikligi ea o’zgartgach foydali ish koeffitsienti yuqori;
   
2. 
   Tiristorlarni boshqarishda sunxiy kommutatsiya qurilmalarning bo’lmasligi o’zgartgachning ishonchliligini oshiradi va og’irliko’lchov katgaliklarini kamaytiradi;
   
3. 
   Formasini o’zgartirmagan holda past chastotalarda chiqish kuchlanishlarni olish mumkinligi;
   
4. 
   Yuritgichning rekuperativ tormoz rejimini osonlik bilan hosil qilish mumkin.
   

Bevosita TCHO’ning asosiy kamchiliklari:

1. 
   CHiqish kuchlanish chastota qiymatining chegaralanganligi (tarmoq kuchlanish chastotasiga yaqin kuchlanish hosil qilish mumkin emasligi);
   
2. 
   Tarmoq quvvat koeffitsientining past bo’lishi;
   
3. 
   Ishchi sxemalarda tiristorlar soning ko’p bo’lishi (uch fazali ko’prik sxemali TCHO’da tiristorlar soni 12 ga teng bo’lganda bevosita TCHO’da esa tiristorlar son 36 ga teng).
   

Ta’minlovchi kuchlanishning chastotasini o’zgartirib asinxron motorning tezligini rostlash, tezlikni rostlash usullari ichida iqgisodiy jihatdan ham, imkoniyatlari jihatdan ham eng samarali usuldir. Tezlikni chastotani o’zgartirib rostlaganimizda butun tezlik diapazoni oralig’ida asinxron motorning sirpanishi uncha katta bo’lmagan o’zgarmas qiymatda qolishi natijasida motorning quvvati isrofi katga bo’lmaydi. Tezligi chastota o’zgarishi bilan boshqariladigan asinxron elektr yuritmalar statik va dinamik xususiyatlari bilan o’zgarmas tok elektr yuritmalaridan aslo qolishmaydi. Rotor cho’lg’amlari qisqa tutashtirilgan asinxron motorlarning o’zgarmas tok motorlarga nisbatan 1,5 - 2 marotaba engil bo’lishi va deyarli 3 barobar arzonligini hisobga oladigan bo’lsak, unda chastota bo’yicha boshqariluvchi asinxron elektr yuritmalarning sanoatda qo’llanishi kelajagi imkoniyaglari hali juda keng ekanligini yaqqol ko’ramiz.

Birinchi chastota o’zgartgichlar elektromexanik qurilmalar asosida yuzaga keldi (18.11-rasm). Bunday elektromexanik chastota o’zgartichlar sinxron generator SG dan olinayotgan kuchanishning qiymati va chastotasi bir - biriga bog’liq bo’lmagan xolda boshqariladi.