O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM

VAZIRLIGI

TERAPIYA VA HARBIY-DALA TERAPIYASIDA HAMSHIRALIK

ISHI
Ta'lim soxasi – «Sog’liqni saqlash» - 720000

5720600 - "Oliy hamshiralik ishi" ta'lim yo’nalishi uchun darslik

TOSHKENT 2012

Mualliflar : I.S. Razikova professor TTA Хamshiralik ishi kafedrasi

D.Ya. Aliqulova аssistent ТТА Хamshiralik ishi kafedrasi

Q.Q. O’talov аssistent ТТА Хamshiralik ishi kafedrasi

Z.T. Haydarova аssistent ТТА Хamshiralik ishi kafedrasi

Taqrizchilar:

B.T.Хolmatova - TTA Oliy ma’lumotli hamshira fakulteti dekani,

Tibbiyot fanlari doktori, professor

I.A.Shomansurova - Toshkent Pediatriya Tibbiyot institutining Pediatriyada

poliklinika va reabilitologiya kafedrasi mudiri: t. f. n. dosent.

Darslik TTA MUHida muhokama qilindi.

«____»________ 2012 yil № ___ bayonnoma

Darslik TTA Ilmiy Kengashida tasdiqlandi.

«____»________ 2012 yil № ___ bayonnoma
TTA Ilmiy Kengashi kotibi

Tibbiyot fanlari doktori, professor Salomova F.U.

MUNDARIJA

Kirish so’zi................................................................................................................5

Hamshiralik jarayoning terapiyada tashkil qilish shartlari........................................6

Ishki klinink kasalliklarining tiykargi alomatlari, diagnoz ozgeshelikleri va

emlew

O`pka nafas yo’llari keselliklerinin alomatlari..........................................................13

O`pkaning yiringli sindiromi...................................................................................14

O`pka pardasi bo`shlig`ida suyuqlik mavjudligi alomatlari....................................15

Atopik bronxial astma.............................................................................................17

O`pka emfizemasi....................................................................................................24

O`pka yetishmovchiligi...........................................................................................25

O`pka - yurak sindromi...........................................................................................27

Yurak-qon tomir sistemasi kasalliklarining tiykargi alomatlari

Qon-tomir tizimining yetishmovchiligi alomatlari..................................................29

Chap qorincha o`tkir yetishmovchiligi alomatlari...................................................32

O`ng qorincha yetishmovchiligi..............................................................................32

Miokardning yallig`lanish alomatlari......................................................................34

Arterial gipertoniya alomatlari................................................................................36

Yurak mushaklari nekrozi sindromi........................................................................37

Revmatik yallig`lanish sindiromi............................................................................39

Oshqozon-ichak trakti kasalliklari sindromi

Oshqozon shilliq pardasining o`tkir yallig`lanish simptomlari.

Oshqozon shilliq pardasi yallig`lanish sindiromida xamshiralik jarayoni.............42

12- barmoqli ichak ning surunkali yallig`lanish sindromi......................................47

Surunkali ingichka ichak yallig`lanish sindiromi - surunkali enterit......................48

Yo`g`on ichakning yallig`lanish sindromi..............................................................50

Oshqozon osti bezlarining surunkali yalig`lanish sindromi-surunkali pankreatit..52

Jigar va safro xaydash yo`llari kasalliklari sindromi..............................................53

Jigar pareximasining surunkali yallig`lanish sindromi...........................................55

Jigar sirrozi..............................................................................................................60

Jigar-xujayralarida yetishmovchilik sindromi ….………………………………...62

Buyrak va siydik chiqqaruvchi sistemalarning kasallik sindromi

Buyrak parenximasining o`tkir yallig`lanish sindromi...........................................64

Buyrak parenximasining surunkali yallig`lanish sindromi.....................................66

Siydik tutilish sindromi...........................................................................................68

Anemiya sindromida hamshiralik jarayoni

Anemiya sindromida hamshiralik jarayoni……………………………………….69

Xarbiy dala terapiyasida hamshiralik ishi

Radiatsiya nurlaridan zararlanish………………………………………………....77

Nur kasalligi………………………………………………………………....……78

O’tkir nur kasalligi ……………………………………………………….……...78

Surunkali nur kasalligi ………………………………………………….………88

Yaradorlarda Ishki a’zolar kasalliklari………………………………….……….90

Portlash to’lqini ta'sirida Ishki a'zolarda kelib chiqadigan kasalliklar……………

Uzoq ezilish holati….……………………………………………………………101

Kuyish kasalligi………………………………………………………………….104

Vaziyatli masalar to’plami………………………………………………...…… 107

Testlar to’plami………………………………………………………...………..121

Amaliyotda o’tkaziladigan amaliy ko’nikmalarni bajarish algoritmi ………….131

KIRISH SO’ZI

Darslic tibbiyot oliygohlarida hamshiralik ishi bo’yicha bakalavr darajasiga

erishish uchun ta'lim olayotgan talabalarga tavsiya etiladi. "Terapiyada hamshiralik

ishi va Harbiy dala terapiyasi" fani hamshiralik ishining zamini bo’lib,

kasalliklarga hamshiralik yondashuvini, parvarishning yangicha usulini, salomatlik

tushunchasi, uning ko’rsatkichlari, salomatlikka ta'sir etuvchi omillar, sog’liqni

saqlashning ustuvor yunalishlari, salomatlikni tiklash choralari kabi masalalarini

o’rgatadi. Bolalar, ayollar, aholining ijtimoiy muxofazaga muxtoj guruhlari bilan

ishlashni ko’zda tutadi, terapiyada hamshiralik ishi bo’yicha hamshiralik jarayonini

bilish nuqtai nazaridan ta'lim beradi, hamshira diagnozi, deontologiya masalalari va

shaxslararo muloqot (kommunikatsiya), sanitariya-oqartuv ishlarining yangi

shakllarini va hamshiralik ishining klinik aspektlarini o’rgatadi.

Darslic oliy ma'lumotli hamshiralar uchun tibbiyot oliygohlari tomonidan tavsiya

etilgan namunaviy dastur asosida yozildi.