O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim

kimdan
olgan bo„lsa,
o„shandan
so„rayman.(X. 
To„xtaboyev “Shirin qovunlar mamlakati”, 76-bet)
Bundan tashqari, bunday gaplarda bosh va ergash gap tarkibidagi
nisbiy so„zlar olmosh + ko„makchi ko„rinishida ham ifodalanadi. 
Masalan
,
Kim bilan
ko„rishni istasa,
o„sha bilan
boraman. (“Turk
xalq ertaklari” 8 - bet) 
Ba‟zan bosh gap tarkibidagi to„ldiruvchi vazifasida kelgan jo„nalish
kelishigidagi ko„rsatish olmoshi bilan ifodalangan nisbiy so„z qo„llanilmasligi
ham mumkin. Lekin uningo„rni gapning mazmunidan sezilib turadi.
To„ldiruvchi ergash gap orqali bosh gapdagi tushirilgan nisbiy so„zni tiklasa
bo„ladi. 
Masalan,
Bu gulni
kimga
olib borib ber desangiz,
(o„shanga)
olib
borib beraman. (“Turk xalq ertaklari” tarjima, 16 - bet)
 

---

36 
1.3. 
Vositasizto‘ldiruvchishaklidaginisbiyso‘zlaryordamidabog‘langanto
‘ldiruvchiergashgapliqo‘shmagaplarningxususiyatlari 
Vositasiz to„ldiruvchi shaklidagi nisbiy so„zlar yordamida bog„langan
to„ldiruvchi ergash gapli qo„shma gaplarda to„ldiruvchi ergash gap bosh
gapdagi tushum kelishigida qo„llanganolmoshni izohlab, uning ma‟nosini
to„ldirib, kengaytirib, aniqlab keladi. Bunday gaplarda ergash va bosh gap
tarkibida qo„llangan nisbiy so„zlar faqatgina tushum kelishigida qo„llanadi. 
Masalan,
Endi
nimani
buyursangiz,
shuni 
 qilamiz, 
– 
deyishibdi. (4 – 
sinf, “O„qish kitobi”, 65 - bet) 
Yuqoridagi gapda to„ldiruvchi ergash gap tarkibidagi nisbiy so„z belgili
so„roq olmoshi bilan, bosh gap tarkibidagi nisbiy so„z esa ko„rsatish olmoshi
bilan ifodalangan. 
Bunday gaplarda ba‟zan to„ldiruvchi ergash gap tarkibidagi nisbiy so„z
belgisiz so„roq olmoshi bilan, bosh gap tarkibidagi nisbiy so„z esa belgilash
olmoshi bilan ifodalanadi. 
Masalan,
Saroyimga kelib, uchala savolimga javob topgan kishi