O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim

3. Shartnoma bajarilishini ifodalovchi nisbiy miqdorlar.
- shartnoma (buyurtma) bajarilishini ifodalovchi nisbiy miqdorlar (Shbnm) o‘zaro kelishilgan shartnomalarning qay darajada bajarilganini bildiradi. Bu ko‘rsatkichni muayyan davrdagi haqiqiy bajarilgan miqdorni shartnomada (buyurtmada) ko‘rsatilgan miqdor bilan taqqoslab ko‘riladi. SHbnm ko‘pincha foizlarda aniqlanganligi uchun, u quyidagicha hisoblanadi:
Haqiqiy bajarilgan miqdor x 100
SHbnm = ------------------------------------------------------------------ ;
Sрartnomada (buyurtmada) ko‘rsatilgan miqdor

Bu ko‘rsatkich ham milliy iqtisodiyot tarmoqlarida juda ko‘p qo‘llanadi. Chunki tarmoq korxonalari o‘zaro mahsulot yetkazib berish uchun har yili shartnoma tuzadilar. Yil davomida bu shartnomada ko‘rsatilgan shartlar qanday bajarilayotganligini nazorat qilib borish zarur. Qishloq xo‘jalik korxonalari davlatgа paxta va boshqa mahsulotlarni sotishi bo‘yicha davlat buyurtmasini oladi. Bunda ham belgilangan davlat buyurtmasining haqiqiy bajarilishini ma’lum muddatlarga taqqoslab borish zarur.

Misol: Fermer xo‘jaligi ushbu yilda davlatga 8500 paxta sotish bo‘yicha buyurtmaga kelishgan. Xo‘jalik shu yil 26 oktyabrga 8200 tonna paxta sotgan. Demak, buyurtmani
8200 x 100
96,5 % ---------------- bajargan.
8500
Ijtimoiy-iqtisodiy ko‘rsatkichlar o‘zgarishining tendensiyasini bilish uchun ularni bir necha davr davomida kuzatish lozim. Bunday kuzatish dinamika nisbiy miqdor natijasida aniqlanadi.