O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim

Mikroprotsessorli xotira 
Mikroprotsessorli  xotira  (MPX)  —  uncha  katta  bo`lmagan  sig’imli,  lekin 
o`ta yuqori tezkor xotira — SHK ning eslab qoluvchi qurilmalari bobida qisqacha 
ko`rib chiqilgan (233-betga qarang).  
  

---

 
66 
Mikroprocessning interfeysli qismi 
  
MP  ning  interfeysli  qismi  MP  ning  SHK  tizimli  shinasi  bilan  aloqasi  va 
moslashishi,  shuningdek  bajarilayotgan  dasturning  buyruqlarini  qabul  qilish, 
oldindan  tahlil  qilish  hamda  operandlar  va  buyruqlarni  to`liq  adreslarini 
shakllantirish uchun mo`ljallangan.  
Interfeysli  qims  o`zining  tarkibiga  MPX  ning  adresli  registrlari,  adresni 
shakllantirish uzeli, MP da buyruqlar buferi hisoblangan buyruqlar registrlari bloki, 
MP  ning  ichki  interfeysli  shinasi  va  kiritish-chiqarish  shinasini  va  portlarini 
boshqarish  sxemasini  oladi.  (Aytilgan  qurilmalarning  ba’zilari,  go`yoki:  adresni 
shakllantirish  uzeli  va  MP  bevosita  bajaradigan  buyruqlar  registri  funkcional 
jihatdan boshqarish qurilmasi tarkibiga kiradi — 35-rasm. ) 
Kiritish-chiqarish portlari  — 
bu  SHK  tizimli  interfeysining bandlari bo`lib, 
ular orqali MP boshqa qurilmalar bilan ma’lumot almashadi. MP da hamma portlar 
soni  655361  ta  bo`lishi  mumkin  (so`z  formata  soni  bilan  tasvirlanishi  mumkin 
bo`lgan turli adreslar miqdoriga teng). Har bir port adresga — port nomeriga ega; 
moxiyati bo`yicha, bu xotira yacheykasining adresi bo`lib, u shu portni ishlatuvchi 
kiritish-chiqarish qurilmasining bir qismidir, lekin u kompyuter asosiy xotirasining 
bir qismi emas.  
Qurilma  porti  biriktirish  texnikaviyurasini  va  ikkita  xotira  registrini 
qiymatlarni  almashish  va  boshqaruvchi  ma’lumot  almashishni  o`z  ichiga  oladi. 
Ba’zi  tashqi  qurilmalar  almashinishi  kerak  bo`lgan  katta  hajmdagi  ma’lumotlarni 
saqlash uchun asosiy xotirani ham ishlatadi. Ko`pchilik standart qurilmalar (MDY, 
EMDY, klaviatura, printer, soprocessor va b. ) ularga doimiy biriktirilgan kiritish-
chiqarish portlariga ega.  
Shinani va portlarni boshqarish sxemasi quyidagi vazifalarni bajaradi: 
• port adresini va uning uchun boshqaruvchi malumotni shakllantirish (portni qabul 
qilishga yoki uzatishga qayta ulash va b. ); 
•  portdan  boshqarish  ma’lumotini,  portning  tayyorligi  va  uning  holati  to`g’risida 
ma’lumotlarini qabul qilish; 

---

 
67 
•  kiritish-chiqarish  qurilmasi  porti  vd  MP  o`rtdsida  qiymatlarni  uzatish  uchun 
tizimli interfeysda tuppa-to`g’ri kanalni tashkil etish.  
Shinani  va  portlarni  boshqarish  sxemasi  portlar  bilan  aloqa  uchun 
ko`rsatmalar,  adreslar  va  ma’lumotlarning  kodli  shinalarini  ishlatadi:  portga 
murojaat  qilishda  MP  KXSH  bo`yicha  signal  yuboradi,  bu  signal  barcha  kiritish-
chiqarish  qurilmalariga  AQSH  dagi  adres  port  adresi ekanligi  to`g’risida  xabar 
beradi, keyin esa  port  adresining  o`zini  yuboradi.  Port  adresi  mos  kelgan  qurilma 
tayyorlik  to`g’risida  javob  beradi.  Bundan  keyin  KKSH  bo`yicha  ma’lumotlarni 
almashish amalga oshadi.