O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim

Asosiy xotira
 
Asosiy xotiraning fizik strukturasi
 
 
Asosiy  xotira  ( 
AX  )  o`z  ichiga 
tezkor 
(RAM  —  Random  Access  Memory) 
va doimiy (ROM — Read Only Memory) eslab qolish qurilmalarini oladi.  
 
Tez eslab  qolish  qurilmasi 
(TeEQQ  SHK  ishining  joriy  bosqichidagi 
hisoblash jarayonida bevosita qatnashayotgan axborotlarni (dasturlar va qiymatlar) 
saqlash uchun. mo`ljallangan.  
 
TeEQQ 
— 
energiyam  bog’liq  xotira: 
kuchlanish 
uzilganda 
unda 
saqlanayotgan  ma’lumot  yo`qoladi.  TeEQQ,  asosini  yarim  o`tkazgichli eslab 
qolishelementlarining  (triggerlarni)  matricasini  o`z  ichiga  olgan  katta  integral 
sxemalar  tashkil etadi.  Eslab  qoluvchi elementlar  matricaning  vertikal  va 
gorizontal  shinalarining  kesishishida  joylashgan;  ma’lumotlarni  yozish  va  o`qish 

---

 
42 
tanlangan  xotira  yacheykasiga  tegishli  bo`lgan elementlar  bilan  ulangan 
matricaning shinalari bo`yicha elektr impulslarni berish orqali amalga oshiriladi.  
 
Konstruktiv  jihatdan  tezkor  xotira elementlari  ayrim  xotira  modullari 
ko`rinishda  bajariladi  —  katta  bo`lmagan  plataga  bitta  yoki  bir  nechta 
mikrosxemalar kavsharlangan.  
Qo`llaniladigan modullar tiplari: 
— DIP (Dual In Line Package) va SIPP (Single In Line Package), hozir juda kam 
qo`llanilmoqda; 
— SIMM (Single In Line Memory Module); SIMM modullari 256 Kbayt, 1, 4, 8, 
16, 32 yoki 64 Mbayt sig’imga ega, saqlanayotgan bitlar juftligini nazorat qilinadi 
va nazorat kilinmaydi; kompyuterning bosh platasi raz’yomlariga mos keluvchi 30 
- («qisqa» — eskirgan variant) va 72-kontaktli («uzun») raz’yomlarga ega bo`lishi 
mumkin; uzun modullar RAM EDO xotirasini tashkil etishda ham qo`llaniladi.  
—  DIMM  (Dual  In  Line  Memory  Module)  —  168-kontaktli  raz’yomlarga ega 
bo`lgan  yangi  tipdagi  moduldir;  shunday  mos  raz’yomlarga ega  bo`lgan  faqat 
yangi tipdagi tizimli platalarga o`rnatilishi mumkin. DIMM modullari RAM EDO 
va SD RAM xotiralarni tashkil etishda qo`llaniladi.  
486 MP uchun bosh platalarda 30- va/yoki 72-kontaktli modullar ishlatiladi, 
Pentium-mashinalarda esa odatda 72-kontaktli SIMM modullar yoki 168-kontaktli 
DIMM  modullar  qo`llaniladi.  30-kontaktli  SIMM  modulning  uzunligi  10  sm  dan 
oshiqroq,  DIMM  modulning  uzunligi esa  13  sm  atrofida.  Bosh  platala  xotira 
modullarini  o`rnatish  uchun  bir  nechta  raz’yomlar  gURO`hi  (banklar)  bo`lishi 
mumkin, bitta bankka bir xil sig’imli bloklarni qo`yish mumkin, masalan, faqat 1 
Mbaytdan yoki faqat 4 Mbaytdan, turli xil sig’imli bloklarni faqat turli banklarda 
o`rnatish  mumkin.  Ko`pchilik  mikrosxemalarda  murojaat  qilish  vaqti  60  yoki  70 
ns;  agar  bosh  plata  60  nanosekundli  modullarga  mo`ljallangan  bo`lsa,  unga  70 
nanosekundli modullarni o`rnatish mumkin emas, teskarisiga esa mumkin.  
 
Hozir  tez  saxifali  murojaat  qilinadigan  FPM  (Fast  Page  Mode)  xotira  bilan 
bir qatorda Pentium va Pentium Pro MP lari uchun ishlab chiqilgan ko`paytirilgan 

---

 
43 
tezkorlikli  DRAM  xotirasining  ushbu  yangi  tiplari  paydo  bo`ldi:  RAM  EDO 
(Extented Data Output) va SD RAM (Synchronous DRAM).