O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim

§ 24. Dielektrikning qutblanishi
Endi dielektrikni tashqi elektr maydoniga joylashtirsak qanday jarayonlar bo‘lishini qarab chiqamiz. Elektr maydonida musbat zaryadga maydon yo‘nalishi bo‘yicha yo‘nalgan kuch ta’sir qiladi, manfiy zaryadga - qarama-qarshi yo‘nalishdagi kuch ta’sir qiladi. Natijada qutblanmagan molekulalarda musbat va manfiy zaryad markazlari (maydon bulmaganda mos kelgan) bir biriga nisbatan siljiydilar - molekulalar indusirlangan dipol momentga ega bo‘ladi (30a-rasm).

Qutblangan molekulalarga maydon eng avvalo yo‘naltiruvchi ta’sir ko‘rsatadi: molekulaning dipol moment vektorlari tashqi maydon bo‘lmaganda xaotik harakatda bo‘ladi, maydon ta’sirida esa ular maydon yo‘nalishi bo‘yicha oriyetirlanadi (30b-rasm).

Kristallarda ham maydon ta’sirida zaryadlarning siljishi ro‘y beradi. Kovalent bog‘lanishli kristallarda birinchi navbatda elektronlar siljiydi, ionli kristallarda panjarachalar bir biriga nisbatan siljiydi. Biz ko‘rdikki, dielektrik muhit uning tuzilishiga qarab tashqi elektr maydon ta’siriga turlicha uchraydi. Lekin barcha