O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim

Qandli va qandsiz diabetda davolash mashqlari

Qandli diabet- endokrin bezi kasalliklaridan biri bo`lib, bunda me`da osti bezining langergans orolchalaridagi beta xujayralardan insulin gormoni kam ishlab chiqariladi. Bunda bemor ko`p chanqaydi, ko`p suv ichadi, tez-tez siyadi (10-15 litrgacha ). Shuningdek tez qorin ochishlik, kam quvvatlik, ko`rishni pasayib ketishi kabi belgilar paydo bo`ladi. Qand kasalligida davolash mashqlarini qo`llashning asosiy maqsadi to`qimalarni kuchini oshirish, qondagi glyukozani yo`qotish va uni muskullarda to`planishini ta`minlashdan iborat. Davolash jismoniy tarbiyasini qo`llash qonda qand miqdorini me`yorlashtiradi va organizmni chidamliligini oshiradi. Qand kasalligini engil ko`rinishida davolash jismoniy tarbiyasi barcha muskullarga mashq berish orqali amalga oshiriladi. Xarakat katta amplitudada, sekin va o`rtacha tezlikda, kichik muskul guruxlarida tez. Sekin-asta mashqlar murakkablashtirilib (boshqaruv mashqlari) boriladi va anjomlar bilan olib boriladi (narvon va skameykalarda). Mashg’ulotni davom etishi 30-40 minut. Tig’izligi yuqori darajada. Bundan tashqari miqdorlashtirilgan yurish (asta-sekinlik bilan 5 km dan 10-12 km gacha oshib boruvchi ) sport mashqlari (konkida uchish, suzish, eshkak eshish, yugurish) o`yinlar ( voleybol, badminton, tennis)ni juda qattiq vrach-pedagogik nazorat asosida olib boriladi.

Qand kasalining o`rtacha og’irlikdagi holatida davolash jismoniy tarbiyasi dorilarni turg’unlashtirishga yordam beradi. Bundan hamma muskul sistemalariga o`rtacha va kichik tezlikdagi mashqlar beriladi. Mashg’ulot davomiyligi 25-30 minut tig’izligi yuqori emas. Bundan davolash jismoniy tarbiyasidan tarbiyasidan tashqari miqdoriy yurish ham qo`llaniladi (2-7 km).

Og’ir holat va yurak qon-tomir kasalliklarida qo`llaniladigandek amalga oshiriladi. Bunda umumiy organizmga og’irlik katta emas va o`rtacha bo`ladi. Bunda kichik va o`rta muskul guruxlariga mashqlar asta-sekinlik va extiyotlik bilan olib boriladi. Bunda organizmni og’irlikka nisbatan moslashishi xisobga olinadi. Og’irlashtirishda shu narsani xisobga olish kerakki, asta-sekin qo`llanilgan jismoniy mashq qandni miqdorini kamaytiradi, chunki bunda nafaqat muskuldagi glikogen, xatto qondagi qand ham. Davolash jismoniy tarbiyasini kamida bir soat insulin yuborganda va engil ovqatlanganda so`ng amalga oshirish lozim. Aks xolda gipoglikemiya vujudga keladi.

Qandsiz diabet endokrin bezi kasalliklaridan biri bo`lib, bunda xastalik gipofiz orqa bo`lmachasidagi antidiuretik garmon, ya`ni vozobressin etishmovchiligidan paydo bo`ladi. Bemorlar ko`p siyishga (10-40 l), qattiq chanqoqlikga, uyqusizlikga (juda ko`p chanqab, ko`p siyish natijasida) kechqurunlari bezovta bo`lishi natijasida jizzakilikka moyil bo`ladilar. Bundan tashqari bemorni quvvatsizlik, sovuq qotish, ich qotish, teri qurishi ham bezovta qiladi.

5.