O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim

Tayanch iboralar va tushunchalar

1. 
   Mushak yuklamasining bolalar asab tizimi funktsional holatiga ta`siri.
   
2. 
   Mushak yuklamasining bolalar tayanch-harakat apparatining funktsional holatiga ta`siri.
   
3. 
   Skelet muskullari va ularning rivojlanishi.
   
4. 
   Mushak ishining har hil turlarida charchash.
   
5. 
   Mushak ishining yosh xususiyatlari.
   
6. 
   Maktab jihozlariga qo`yiladigan gigienik talablar.
   

Mushak yuklamasining bolalar asab tizimi funktsional holatiga ta`siri

Rivojlanishning takomillashib borishi va markaziy nerv sistemasining etilishi natijasida asab sistemasining yuqori qismlari mukammallashishi tufayli bosh miya po`stloq qismining turli –tuman somatik va vegetativ boshqarishi funktsiyasi organizmda ko`zga ko`rinib boradi.

Trenirovka va haroratning boshlang’ich davrlarida eksteroretseptsiya asosiy ahamiyat kasb etadi. Harakat faoliyatining va malakalarni avtomatlashib borishi natijasida kam natijali va etarli bo`lmagan iqtisodiy ko`p tarmoqli tuzilmalar aniq funktsiyalarni bajarishga moslashib boradi. Natijada organizmda sodir bo`layotgan har xil erkin harakatlarga nisbatan bosh miya po`stlog’ida tegishli programma

sodir bo`ladi. Bu faoliyatni bosh miyadagi piramida sistemasi sigmentar apparat ishtirokida vujudga keltiradi. Keyin erkin harakatlar stereotil harakatga aylanib avtomatlashadi. Bularni boshqarish piramikdan sistemaning ekstrapiramidan sistemaga o`tadi. Bu jarayon birdaniga sodir bo`lmasdan, malaka hosil bo`lishi uchun ko`p vaqt talab etiladi.

Doimiy ravishda sport mashg’ulotlari bilan shug’ullanib asab sistemasining funktsiyasini takomillashib borishiga asos bo`ladi. bu bevosita ko`p miqdorda katta miqdordagi affo`erent nerv impulslarining ichki muhitiga kelishi bilan bog’liq. Bular ta`sirida o`ngi vaqtinchalik bog’lanishlar sodir bo`lib, asta-sekinlik bilan avtomatizm vujudga keladi, trenirovka qilganlik oshib boradi, funktsiyalar boshqaruvi mukammaolashadi. O`smirlik davrida bevosita nerv va gumoral sistemalar boshqariluvi murakkablasha boradi. Trenirovka qilganlik darajasiga muvofiq organizmning funktsional imkoniyatlari oshadi va sportchi faoliyatida harakatlar mos va aniqlashib boradi.

Vegetativ nerv sistemasi bolalar va o`smirlik davrida tez o`zgaruvchan bo`ladi. Bu yoshda simpatik va parasimpatik nerv sistemalarida qo`zg’aluvchanlik past darajada bo`ladi. yaxshi tayyorgarlik ko`rgan sportchilarda yurak qon-tomir, nafas olish organlarini o`zgaruvchanligi, kam ko`zga ko`rinadigan holatda bo`lib, buni maxsus funktsional sinalmalar orqali aniqlash mumkin (Ashner, klinostatik va boshqalar). Sistemali ravishda yosh sportchilarni shug’ullanishi natijasida parasimpatik sistemani nisbatan kuchayib borishi kuzatiladi, bu qon bosimni kamayishida, pulsni qisqarish va kuchayishida, nafas olishni kamayishi va chuqurlashishida o`z aksini topadi. Sistemali ravishda sport bilan shug’ullanish harakatni mukammallashuviga va bu esa bevosita asab sistemasiga bog’liq ekanligi bilan izohlanadi. Trenirovka jarayonini sistemali ravishda amalga oshirish natijasida analizatorlarni tashqi muhitni nafis ta`sirlarini, gavda qismlarini fazodagi holatlari va boshqalarni sezishga moslashtiradi. Trenirovkani birinchi yili ayrim sportchilarda nerv sistemasining qo`zg’algan holatda bo`lishi kuzatiladi. Bu vegetativ nerv sistemasini qo`zg’alish tufayli turg’un bo`lmaganligi bilan bog’liq. Keyinchalik sistemali trenirovka qilish natijasida ko`pchilik shunday bolalarda somatik va vegetativ nerv sistemalarida ijobiy o`zgarishlar sodir bo`ladi. hamma shikoyatlar (bosh og’rig’i, uyquni buzilishi, ishtahani yomonlashuvi va boshqalar yo`qoladi va vegetativ nerv sistemasida qo`zg’alish va tormozlanishni normallashuvi vujudga keladi.