O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim

Jismoniy tarbiya darsiga qo`yilgan gigienik talablar

Davlat tomonidan tasdiqlangan o`quv rejasi va dasturiga ko`ra jismoniy tarbiya darsi hamma sinflarda haftasiga 2 soat o`tkaziladi. Bu ikki soatni birga qo`shib yoki bir kunda o`tkazish mumkin emas. Yuqorida aytilganidek, boshlang’ich sinflarda 3- o`rta va yuqori sinflarda 4-soatlarda o`quvchilarda aqliy charchash yuzaga keladi. Shuning uchun xuddi mehnat darsi singari jismoniy tarbiya darsini ham shu soatlarga dars jadvaliga qo`yilsa natija yaxshi bo`ladi (mehnat darsi bo`lmagan kuni), chunki jismoniy mashg’ulotlar va harakatlanish natijasida organizmda qon aylanish kuchayadi, miya nerv hujayralarining qon orqali oziq mod-dalar, kislorod bilan tahminlanishi yaxshilanadi, aqliy mehnat bajarmaganligi uchun 45 minut miya ho`jayralari dam oladi va bu darsdan keyingi aqliy mehnat bilan bog’liq darslarda o`quvchilarning ish qobi-liyati yaxshi bo`ladi.

Jismoniy tarbiya darsi metodik jihatdan uch qismga bo`lib o`tkaziladi: darsning boshlanish qismi (3—5 minut) o`quvchilar organizmini shu darsda bajariladigan jismoniy mashg’ulotlarga taiyorlash (moslashtirish). Buning uchun yurish, o`rtacha tezlikda chopish, sakrash kabi mashg’ulotlar o`tkaziladi; darsning asosiy qismi (35—40 minut) dasturda ko`rsatilgan mashg’ulotlarni to`liq bajarishdan iborat. Bu mashg’ulotlar o`quvchilar harakatining tez,chaqqon va kuchli bo`lishini tahminlashga qaratilgan;darsning yakunlovchi qismi (2—5 minut) o`quvchilar organizmini tinch holatga keltirishga qaratiladi.

Shuni alohida qayd qilish kerakki, jismoniy tarbiya darsini unumli bo`lishi dars vaqtida har bir o`quvchining qanchalik ko`proq vaqt aktiv mashg’ulot bajarishiga bog’liq. Boshlang’ich sinflarda har bir o`quvchk dars vaqtini kamida 50—55% ida aktiv mashg’ulot bajarmog’i kerak, o`rta va yuqori sinf o`quvchilari esa dars vaqtining 70—75% ida aktiv mashg’ulot bajarishlari zarur. Bu darsning zichlik ko`rsatkichi deyiladi. Bu ko`rsatkichning yuqori bo`lishi o`qituvchi tomonidan darsni metodik jihatdan to`g’ri tashkil qilinishiga hamda sport bazasining (mashtulot maydoni va sport buyumlarining) etarli bo`lishiga bog’liq.

Ertalabki gimnastika. ertalabki gimnastikaning gigienik ahamiyati "juda katta. U bosh miya hujayralarini uyqudan keyin yarim tormozlangan holatdan qo`zg’algan holatga, yahni ish bajarish holatiga kelishiga yordam beradi. Organizmning hamma muskullari, to`qima va hujayralarida qon aylanishini yaxshilab, ularning ish qobiliyatini oshiradi.

Ertalabki gimnastika kompleksiga quyidagi harakatlarni bajarish kiradi:

— qo`llarni yuqoriga ko`tarish,— oldinga bukish,— orqaga bukish;— qo`llarni va gavdani o`ng va chap tomonga qarab burib harakatlanish;— qo`llarni yon tomonga cho`zgan holda orqaga qayrilib harakatlanish;—joyida turgan holda sakrash va chopish,— oxirida organizmni tinchlantiruvchi harakatlarni bajarish, yahni yurish. chuqur nafas olish.

Boshlang’ich sinf o`quvchilari yuqorida ko`rsatilgan mashg’ulotlarning har birini 3—4 martya, o`rta va yuqori sinf o`quvchilari 5—8 martadan bajaradilar. Joyida chopish 20—40 sekund davom etadi.