O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim V

Ikkinchi bosqich: 1970-1990-yillar.

nidan

Uchinchi bosqich: 1990- va keyingi yillar

Bi rinchi bosqich: 1960-1970-yillar.

Birinchi bosqichda tilni “kommunikativ kompetensiya”

Ona tili ta’limi jarayoniga kompetentlik tushunchasining kiritilishi shu kunga qadar o‘qitish amaliyotida uchraydigan nazariy bilim bilan undan amaliyotda foydalanish o‘rtasidagi uzilish, ya’ni o‘quvchi nazariy bilimga ega bo‘lgan holda, undan muammoli vaziyatlarda foydalanishga qiynalish holatlarini barataraf etadi. Demak, an’anaviy ta’limda ustuvor bo‘lgan bilish paradigmasi o‘rniga bilimlardan muammoli vaziyatlarda o‘rinli foydalanish paradigmasi ustuvor paradigmaga aylanadi.

O‘qituvchi o‘quv ishlarining yakuniy natijasiga erishmoq uchun o‘quv jarayonining boshlanishidayoq o‘quvchi qanday kompetensiyalarni egallashi lozimligini belgilab olishi lozim. Kompetensiyaviy ta’lim o‘quvchilarning ma’lum bilimlar yig‘indisini egallashnigina emas, balki shaxsni rivojlantirish, anglash va yaratish qobiliyatlarini o‘stirishni mo‘ljallaydi.

Ta’limning barcha bosqichlarida ona tilini o‘qitishning asosiy maqsadidan kelib chiqqan holda jamiyat ona tili ta’limi oldiga o‘quvchi shaxsida fikrlash, o‘zgalar fikrini anglash va fikr mahsulini og‘zaki va yozma shaklda savodli bayon qila olish, ya’ni mustaqil va ijodiy tafakkurni rivojlantirish vazifasini qo‘yadi. Shundan kelib chiqib til ta’limini o‘zlashtirish jarayonida o‘quvchilarda, shu fanning o‘ziga xosligi, mazmunidan kelib chiqqan holda kompetensiyalarni egallash belgilanadi.

Shularni inobatga olgan holda ta’lim jarayoniga kompetensiyali yondashuvning huquqiy asosi bo‘lib, Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 10-aprelda “Umumiy o‘rta va o‘rat maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to‘g‘risida”³³ qaror qabul qilindi. Unda “Ta’lim to‘g‘risida”gi, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to‘g‘risida”gi Qonunlarga muvofiq, umumta’lim fanlarini o‘qitishning uzluksizligi va izchilligini ta’minlash, zamonaviy metodologiyasini yaratish, umumiy o‘rta va o‘rta maxsus ta’limning davlat ta’lim standartlarini kompetensiyaviy yondashuv asosida takomillashtirish, o‘quv-metodik majmualarning yangi avlodini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etishni tashkil qilish zarurligi qayd etiladi. Shuningdek, 2017-2018-o‘quv yilidan boshlab kompetensiyaviy yondashuning bosqichma-bosqich tatbiq etilishi lozimligi uqtiriladi.

Davlat ta’lim standartida belgilangan ona tili fanini o‘qitishning asosiy maqsadi o‘z fikrini og‘zaki va yozma tarzda to‘g‘ri va ravon bayon qila oladigan, o‘zgalar fikrini anglaydigan - muloqot va nutq madaniyati rivojlangan shaxsni kamol toptirishdan iborat deb belgilangan. O‘quvchi shaxsini fikrlashga, o‘zgalar fikrini anglashga, o‘z fikrini og‘zaki hamda yozma shaklda savodli bayon qila olishga qaratilgan nutqiy kompetensiyani rivojlantirish; o‘quvchilarda grammatikaga oid o‘zlashtiradigan bilimlarni rivojlantirish, ona tilining keng imkoniyatlaridan unumli foydalangan holda to‘g‘ri va ravon bayon eta olishni rivojlantirishga qaratilgan lingvistik kompetensiyalarni shakllantirish kabilar kompetensiyaviy asoslangan davlat ta’lim standartining asosiy vazifalari qilib belgilangan.

Ushbu yaratilgan DTSda o‘quvchilarning ta’lim tizimida olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini muammoli vaziyatlarda qo‘llashga o‘rgatish masalasi muhim jihatlardan biriga aylandi.

Shu kungacha amal qilib kelingan DTS ning mazmuni:

-bilim, ko‘nikma va malakalar majmui;

-tayanch o‘quv reja;

-o‘quv dasturlari;

-baholash mezonlaridan iborat edi.

Yangi qabul qilingan kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan DTSda esa oldingisidan farqli ravishda: -o‘quv fanining maqsad va vazifalari;