O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta masus ta’lim vazirligi

Laboratoriya jihozlari: 2 ta turga mansub o'simliklarning 3-5 tadan gerbariysi yoki tirik namunalari.

Ishning borishi:

1. 
   O'simlik namunalarini diqqat bilan o'rganing.
   
2. 
   O'simliklarni morfologik mezon asosida turlarga ajrating.
   
3. 
   Har bir turga morfologik tavsif bering.
   
4. 
   Har bir turga mansub o'simliklarning ildizi, poyasi, bargi, gulkosa, gultojibargi, mevasining shakli va rangiga e'tibor bering.
   
5. 
   O'simlik tupidagi gul va mevalar soni, ularning rangi va shakliga ahamiyat bering.
   
6. 
   Jadvalni to'ldiring.
   

Xususiyatlar	1-o'simlik turi	2-o'simlik turi
O'simlik nomi
Sistematikadagi o'rni
Ildiz sistemasi turi
Bargi oddiy yoki murakkab
Bargining tomirlanishi
Bargining poyada joylashuvi
Poyasi o't yoki yog'och
Poyasining fazoda joylashuviga ko'ra turi
Gulqo'rg'oni oddiy yoki murakkab
To'pguli
Mevasi

1. 
   Nima uchun organizmlarning qaysi turga mansubligini aniqlash uchun barcha mezonlardan foydalanish zarur? Nima uchun morfologik mezon turlarni aniqlashda asosiy o'lchov bo'la olmaydi?
   
2. 
   Morfologik mezonning nisbiy ekanligiga misollar keltiring.
   
3. 
   Kuzatganlaringiz asosida xulosa chiqaring.
   

20-Mavzu: Hayotning biogeosenoz (ekotizm)darajasini oziga xos jihatlari. Ekologik tizimlarning tarkibiy qismi. Yakuniy nazorat.

Reja:

1. Insoniyat paydo bo‘lgandan boshlab atrof-muhit, o‘simliklar va hayvonot olami, tabiatda sodir bo‘ladigan hodisa va jarayonlarning sirli tomonlarini o‘rgangan. Ulardan kelgusi hayotda foydalanish yuzasidan dastlabki tajribalarga ega bo‘la boshlagan. Dastlab tabiatda sodir bo‘ladigan hodisa va jarayonlarning o‘ziga xos tomonlari bo‘yicha alohida ma’lumotlar to‘plangan. Shu tariqa inson tafakkuri rivojlangan, mantiqiy fikr yuritish orqali tabiatdagi hayotning mohiyati, o‘simliklar va hayvonlar hayotidagi mavsumiy moslanishlar, tabiatda sodir bo‘ladigan hodisa va jarayonlarni tushunish imkoniyati yuzaga kelgan.

Odamning tabiat va uning tarkibiy qismlariga bo‘lgan munosabati va tabiatdagi hodisa, jarayonlarning mohiyatini o‘rganishi ilmiy bilishning asosini tashkil qilgan. Ilmiy bilish inson tafakkurining oliy darajasi bo‘lib, ilmiy yangiliklar, kashfiyotlar avval ma’lum bo‘lmagan o‘simliklar va

hayvonlarning tuzilishi hayotiy jarayonlar, qonunlar va qonuniyatlarni yaratishga yo‘nalgan bo‘ladi. Shu tariqa inson o‘zini o‘rab turgan atrof-muhitni o‘rganishi natijasida yerda yashaydigan organizmlar, ularning hayotiga ta’sir qiladigan omillar haqida dastlabki ilmiy ma’lumotlar yuzaga kelgan.

Antik davrda ilmiy bilimlarning birinchi shakli tabiat falsafasi edi. Tabiat falsafasining obyekti tabiatda sodir bo‘ladigan hodisalarni o‘rganish sanalgan. Tabiat falsafasi tabiat haqidagi ma’lumotlarni to‘plab, XVI–XVII asrlarda tirik va anorganik tabiat haqidagi mustaqil fan – tabiiyotshunoslikning shakllanishiga imkon yaratdi. Tabiiyotshunoslik fani negizida o‘rganish obyekti, maxsus tadqiqot metodlariga ko‘ra fanlarning ixtisoslashishi vujudga keldi.

Biologiyaning o‘rganish obyektlari tabiatning tirik materiyasi yoki organizmlardir. Biologiya tirik materiyaning tuzilishi, ularning hayot faoliyati, anorganik tabiat bilan o‘zaro aloqasini o‘rganadi.