O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta masus ta’lim vazirligi



Download 3,97 Mb.
bet131/214
Sana25.06.2021
Hajmi3,97 Mb.
#101523
1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   ...   214
Bog'liq
Biologiya fanidan o'qitish materiallari to'plami(1)

A

G

U

uuu uuc

UUA UUG

Fenilalanin Leysin

ucu ucc

UCA UCG

Cerin

UAU UAC UAA UAG

Tiozin Stop

kodonlar

UGC fsistein UGA Stop kodon UGG Triptofan

U С A G

С

CUU CUC CUA CUG

Leysin

CCU CCC CCA CCG

^Protin

CAU CAC CAA CAG

Gistidin Glutamin

CGU CGC CGA CGG

Arginin

U С A G

A

AUU AUC AUA AUG

tzoleysin Metionin

ACU ACC АСА ACG

Treonin

AAU AAC AAA AAG

Asparagin Lizin

AG U AGC AGA AGG

-Serin ■Arginin

U С A G

G

GUU GUC GUA GUG

Valin

GCU GCC GCA GCG

Alanin

GAU GAC GAA GAG

Asparagin kislota

Glutamin kislota

GGU GGC GGA GGG

Glitsin

U С A G

Genetik kod. Izoh: AUG - start kodon; UAA, UAG, UGA teminator - stop kodonlar.

Oqsillar tarkibiga kiruvchi har bir aminokislotaning nuklein kislotalarda ketma-ket joylashgan uchta nukleotid (triplet, kodon) yordamida ifodalanishi genetik kod deyiladi. DNK tarkibida 4 ta har xil nukleotid bo'lishi nazarda tutilsa, 43 = 64 ta kod hosil bo'ladi. Bitta aminokislota 2, 3, 4, 6 ta kod yordamida kodlanar ekan. Genetik kod 1962-yili amerikalik bioximiklar M. Nirenberg va S. Ochaolar tomonidan aniqlangan. Genetik kodning xususiyatlari:



  • Har bir aminokislotani nukleotidlar tripleti kodlaydi.

  • Har bir triplet (kodon) bitta aminokislotani ifodalaydi.

  • Bitta aminokislotani bir necha triplet kodlashi mumkin.

  • Genetik kod barcha tirik organizmlar uchun universal.

  • Genetik kodning 61 tasi «ma'noli», ya'ni ma'lum aminokislotalarni ifodalovchi tripletlardir. UGA, UAA, UAG aminokislotalarni ifodalamaydi. Ular polipeptid zanjirining tugallanishini bildiruvchi terminator kodonlardir (25-rasm).

Transkripsiya (RNK sintezi). Bu jarayonda DNK matritsa hisoblanadi. Oqsil tuzilmasi to'g'risidagi axborot yadroda, DNKda saqlanadi. Oqsil sintezi esa sitoplazmada, ribosomalarda o'tadi. Oqsilning tuzilmasi haqidagi axborot yadrodan sitoplazmaga i-RNK tomonidan o'tkaziladi. DNK qo'sh zanjirining bir qismi yoziladi va zanjir- larning birida komplementarlik asosida (A-U, G-S) RNK-polimeraza fermenti yordamida i-RNK sintezlanadi. Bunda DNKning faqat bitta zanjiri ma'noga ega bo'lib, ikkinchi DNK zanjiri matritsa vazifasini bajaradi, shu matritsali zanjirdan i-RNK sintezlanadi. Aminokislotalar izchilligi to'g'risidagi axborot DNKdan i-RNKga ko'chirilishi transkripsiya deyiladi (26-rasm).

Translatsiya (oqsil sintezi). Bu jarayonda i-RNK matritsa hisoblanadi.

Translatsiya irsiy axborotni i-RNK tilidan aminokislotalar tiliga tarjima qilish. Translatsiya jarayonida RNKdagi axborot asosida ribosomalarda oqsil molekulasining birlamchi strukturasi hosil qilinadi. Ribosomalar i-RNKning oqsil sintezi boshlanadigan uchi bilan bog'lanadi. i-RNKning bu uchida AUG triplet joylashgan bo'lib, bu triplet translatsiyani boshlovchi «start kodon» deyiladi. Ribosomalarda i-RNK kodonlariga t-RNK antikodonlari komplementar tarzda bog'lanadi. t-RNK tomonidan keltirilgan aminokislotalar fermentlar yordamida ATF energiyasi hisobiga o'zaro peptid bog'lar orqali birikadi, ya'ni oqsil sintezlanadi

Demak, matritsali sintez reaksiyalari orqali genetik axborotning uzatilishi organizmlarning ko'payishi, regeneratsiyasi, hujayralarning bo'linishi kabi jarayonlar ta'minlanadi.


Download 3,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   ...   214




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish