O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta masus ta’lim vazirligi o’zbekiston respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi o’rta professional ta’limning

Ota – onalar burchlari va vazifalariga oid jihatlar
Izohlar
1	2	3	4
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.	Maqsad: bolalarni o’qitish, tarbiyalash, qarab turish va parvarish qilish jarayonida paydo bo’ladigan tomonlarning huquqlari, majburiyatlari va javobgarligini sezishlari amalga oshiruvchi ta’lim – tarbiya jarayonini olib borish. MTT maktabgacha ta’lim ustaviga muvofiq bo’lgan zarur shart– sharoitlarni ta’minlaydi. Bolalar hayotini muhofaza qilish va sog’lig’ini mustahkamlashga doimo g’amxo’rlik qilish. Bola shaxsini shakllantirish, bilimga qiziqishini rivojlan-tirish. Bolaning intellektual, shaxsiy va jismoniy rivojlanishini ta’minlash. MTT da bolalarning sog’lig’ini nazorat qilib borishni ta’minlash. Bolalarni milliy ma’naviyat va umuminsoniy qadriyatlar bilan tanishtirish. Bolalarni turli tahdidlarga qarshi kurasha olishga tayyorlash. Bolalarni odobli va tartibli kiyinishga o’rgatish. Bolalardagi salomlashish va ovqatlanishini odatdagi holga kiritish. Bolalarni hurmat qilish me’yor-lariga e’tibor berish. Ular qalbidagi ezgulik urug’larni undirib, o’stirish. Ularga mehr va muhabbat hamda muruvvat ko’rsat-ishlarning mazmun – mohiyatini anglatish. “Odam savdosi” yomon illat ekanligi haqida bolalar ongiga chuqur tushuncha shakllantirish. Unga mubtalo bo’lganlarning oqibati ayanchli bo’lishi haqida bolalarga tushuntirish. MTT xodimlarining bolalar uchun ibrat – namuna bo’lishi. Turli rag’batlantiruvchi omil va pedagogik usullardan foydalangan holda bolalar jamoasi ishtirok-ida ularning qatnasha olishlariga qiziqish va faoliyatlarini oshir-ish bo’yicha xohish uyg’otish va unga sharoit ta’minlash. Ko’pchilik bolalarni ularni shaxsiy xususiyatlari va qiziq-ishlariga mos holda faoliyatga jalb qilish.	Maqsad: bolalarni ma’naviy barkamol qilib shakllantrishdagi asoslarni hosil qilishda MTTdan samarali foydalanish va bola aqliy kamolotini ma’naviy kamolot bilan uyg’un holda rivoj-lantirishga erishish. Bolalarning MTM dagi hayot kechirishini tashkil etishda faol ishtirok etish. Bolalarning jismoniy va ruhiy sog’lig’i uchun g’amxo’rlik qilish. Bola shaxsini hurmat qilish va unga shaxsiy xususiyatlariga muvofiq rivojlanishi uchun erkinlik berish. Bolaning aql–zakovatli bo’lishi-ga va jismoniy hamda ma’naviy jihatdan yetuk bo’lib tarbiya-lanishiga asos yaratish. Bola rivojlanishidagi nuq-sonlarni zarur tarzda tuzatish. Bolalarning oilaviy an’analar, marosimlar, urf – odatlar va milliy bayramlarni kutib olishga tayyorlash. Bolalarni ma’naviy jihatdan tayyorlashda har xil illatlarga nafrat ruhida tayyorlash. Bolalarga kiyinish odobi va ulardagi intizomlilikni shakllantirish haqida qayg’urish. Salomlashish va ovqatlanish odoblari insoniy fazilatlar ekanligini bolalar ongiga singdirish. Bolalarda mehnatsevarlik, ezgulik, mehr–shafqat fazilat-larini, o’zidan katta yoshdagilarga hurmat bilan munosabatda bo’lish tuyg’ularini shakllantirishga harakat qilish. Odam savdosiga tushib qolgan odamlarning oilalari ham mahalla oldida uyalib, oila tanazuliga uchrashligini farzand-lar ongiga singdirish. Oilada ota–onaning bola tarbiya-sida “Ijobiy o’rnak” ko’rsatishi. Ota – onaning oilaviy sog’lom muhitni tashkil etishi uchun ibrat – namuna ko’rsatishi, oilada bola tarbiyasiga ruhiy ta’sir qiluvchi omillarni hisobga olinishi, oilada salomatlik tamoyillariga amal qilinishi, salbiy ta’sirlarni bartaraf qilishga bo’lgan harakatlar. Oilada farzandlarning qiziqish-larini o’yinchoqlar yordamida aniqlash va aniqlangan qiziqish-ni yanada kuchaytirishga ahamiyat berish.	MTTning faoliyatiga qarab maqsadga o’zgartirish kiritilishi mumkin. (ixtisosla-shtirilgan yoki sanatoriy tipidagi MTT) Farzandlarda ongli hayot kechirish elementlari shakllanadi. Bolalarda ham jis-monan, ham ma’nan sog’lom bo’lishga ishtiyoq oshadi. Bolada onglilik va ijodkorlikka qiziqish oshadi. Bunda MTT dagi va oiladagi ma’naviy sog’lom muhit e’ti-borga olinadi. Ixtisoslashtirilgan MTT da bunga boshqa talab qo’yiladi. Bunda bolalarga ma’na-viy immunologik tar-biya berish asos qilib olinadi. Oila va bola ma’na-viyatining sog’lom bo’l-ishiga e’tibor berila-di. Bolalardagi tozalik, ozodalik, tartib – intizomlilik kabi insoniy sifatlar shakllanishiga asos yaratiladi. Bolalardagi ma’naviy – axloqiy tarbiya rivojlanishi e’ti-borga olinadi. Bolalar ongida ezgulik insonlarni yaxshilikka yetaklashi haqidagi ma’lumotlar paydo bo’lishi e’tiborda bo’ladi. Turli salbiy oqibat-lar haqida bolalar ongida tasavvur paydo bo’ladi. “Ibrat – namuna – hayot dorilfununi” turkumi-dagi ma’lumotlardan foydalanish kerak. Bola tarbiyasidagi rag’batlantirish va jazolash me’yorlariga amal qilish lozim bo’ladi. Qiziqishga oid faol-iyatga moyillik kuchli bo’ladi.
ESLATMA: Mazkur yo’nalishdagi tadbirlar va jihatlar qatorini yanada davom ettirish mumkin. Bu haqdagi fikrlar xilma – xil va rang – barang. Faqat maqsad aniq bo’lishi kerak.

Makatbgacha ta’lim tashkilotining ota-onalar bilan ishlashining jamoa tarzida va yakkama-yakka xolda ishlash shakllarini mohirlik bilan qo‘shib olib borish, keng aholi orasida pedagogik tashviqot ishlarini tashkil etish tufayli bolalarni tarbiyalshda ijobiy natijalarga erishish mumkin. MTTi xodimlarini ota-onalar va oila bilan hamkorlikdagi ishlarining eng keng tarqalgan shakllaridan bir qanchasini keltiramiz:

• ota-onalar bilan yakkama-yakka ishlash. Ilg‘or pedagogik tajribalami ko‘rsatishicha, ishning bu turi katta ahamiyatga ega. Bunda tarbiyachi oila va bolaning shaxsiy xususiyatlarini o‘rganib ularni o‘zining tarbiyaviy ishida xisobga oladi. MTMlarimiz tajribasida ota-onalar bilan yakkama-yakka olib boriladigan ishlarning turli xii shakllari aniqlangan; oilaga tarbiyachining borishi, ota-onalar uchun suhbat o‘tkazish, ularga maslahatlar berish, ota-onalarning MTT hayoti bilan tanishishlari.

  
  

• ota-onalar bi/an jamoa tarzida tashkil qilinadigan ishlar. Bular ota- onalarning guruhiy va umumiy majlisi, ota-onalar maktabi, anjumanlar, shanbaliklar, savol javob kechalari.

  
  

• ko‘rsatmali ishlar. Ishning bu turi ko‘rgazmati, bolalarni ishlarini namoyish qilish, ochiq eshiklar kuni, pedagogik axborot stendlari, ota-onalar uchun kutubxona oilaviy tarbiyaning barcha masalari bo‘yicha materiallar solingan papka.

  
  

• Ota-onaga pedagogik ta’lim berish va boshqalarni ko‘rsatish mumkin.

  
  

Bola yashab turgan oilani o‘rganish ota-onalar bilan yaqin aloqa o‘rnatish va ularga yordam, maslahatlar berishning samarali yo‘llaridan biridir. Tarbiyachi oilaga tekshiruvchi sifatida emas maslahatchi, do‘st va bola tarbiyasiga yordam beruvchi shaxs sifatida boradi. Tarbiyachining oilaga borishidan asosiy maqsad bola yashayotgan sharoitni ko‘rish va zarur bo‘lsa ota-onalarga yordam ko‘rsatishdir. Oilani borib ko‘rish va ota-onalar bilan suhbatlashish katta pedagogik odat bilan o‘tkazilishi kerak. Ota-onalar bilan suhbatda bolaning eng yaxshi tomonlarini ochib berilsa, ota-onalarning tarbiyachiga bo‘ lgan hurmati va ishonch i ortadi. Tarbiyachi bolaning uyida ko‘rganlarini qayd qilish bilan bir qatorda ularni tahlil qiladi, ota onalar majlislarida oilaviy tarbiyadagi ijobiy va salbiy tomonlar haqida gapiradi. Ularga o‘zining maslahatlarini beradi. Oila tarbiyasidagi ijobiy ishlarni ota-onalar uchun tashkil etilgan testlarda aks ettirish ham mumkin. Oilani borib ko‘rgandagi taassurotlarini tarbiyaviy ishlarni hisobga olish ustuniga yozib qo‘yishi kerak Oilaga kamida yiliga 2 marta borib ko‘riladi tarbiyachining oilaga borishi ota-onalarda pedagogik madaniyatni oshiradi.

Ota-onalar bilan shaxsiy suhbatlar. Oila bilan shaxsan ishlashning eng keng tarqalgan usuli sifatida qo‘llanadigan suhbat bolalarni ertalab qabul qilish va kechqurun kuzatish vaqtida o‘tkazilishi mumkin. Ular tarbiyachilar bilan ota- onalarni bir-biri bilan yaqinroq tanishishlariga yordam beradi. Tarbiyachining ota- onalar bilan ertalab o‘tkazadigan suhbatlari qisqa muddatli bo‘ladi, shuningdek uning yaqinlarida yaxshi kayfiyat, tarbiyachiga ishonch hissi paydo bo‘lishida katta ahamyatga ega.

Ota-onalarni bola tarbiyasida yo‘! qo‘ygan biror kamchilik va xatosi ni tahlil qilish uchun ular bilan yanada mufassal suhbat o‘tqazish zarurati tug‘ilganda vaziyatni tuzatish uchun malakali maslahat hamda tavsiya berish kerak bo‘ lganda maslahatlar o‘tkaziladi.

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Ota-onalar bilan jamoa tarzida tashkil qilinadigan ishlar haqida tushuntiring
   

2. 
   Ota-onalar bilan shaxsiy suhbatlar qanday tartibda amalga oshiriladi
   

3. 
   Ota-onalar qo‘mitasi va jamoachilik bilan ishlash rejalarini tuzish