O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus

KARBAMID NAMLIGINI ANIQLASH


Ishdan maqsad: Tajriba yordamida olingan mochevinani tarkibidagi namlikni aniqlash.


Kerakli qurilmalar, reaktivlar va eritmalar: byuks, texnik tarozi (toshlar), 1 N li natriy gidroksid, mochevina.


Nazariy qism

Karbamid azotli o‘g‘itlar ichida eng ko‘p azot elementini tutib turi-shini aytib o‘tgan edik. Karbamidni ammoniyli selitradan bir qancha af-zalliklari mavjud. U portlashga xavfsiz, tuproqqa tushganda sekin eriy-di, gigroskopligi kamroq, yopishqoqligi uncha yuqori emas. SHuning uchun ham karbamidni donador holda idishsiz tashish mumkun. Karbamidni yopishqoq-ligini kamaytirish uchun donadorlashdan oldin suyuqlanmaga karbamido-formalpdegid smola (KFS) qo‘shiladi. Karbamidning gigroskoplik nuqtasi 20⁰S haroratda 80% ga teng.

Karbamid ishlab chiqarishning ammiak va uglerod (IV) - oksididan olishning quyidagi jarayonlarga asoslangan texnologik tasvirlari mavjud:
- bir o‘tishli jarayon, bunda suyuqlanmadan ortiqcha ammiakni (NH₃) ‘aydash va karbamatni (NH₄COONH₂) atmosfera bosimigacha parchalashdan iborat. Jarayon qizdirish orqali olib borilib, gaz fazasiga ajragan ammiakdan boshqa maqsadlarda ham foydalanilsa bo‘ladi (ammoniy nitrat, ammoniy sulpfat, ammoniy karbonat va boshqalar).
- bir qism ammiakni siklga qaytarish orqali boradigan jarayon, bunda 1,6 - 1,8 mPa bosimgacha parchalash orqali bir qism ortiqcha ammiak ‘aydaladi va kondensatlanib siklga qaytariladi. Ammiakni to‘liq ‘aydash va ammoniy karbamatni parchalash atmosfera bosimida olib boriladi, aj-ralgan ammiak boshqa ma’sulotlar olishda ishlatiladi.
- ammiak va uglerod (IV) - oksidini alo’ida qaytarishga asoslangan jarayon, bunda gaz fazadan bitta komponent ajratib olinadi, bu gaz faza atmosfera bosimida distillyasiya qilishda hosil bo‘ladi.
- suyuqlik retsikli, bunda ugleammoniy tuzlar eritmasi yoki sus-penziyasi jarayonga qaytariladi.
- stripping jarayoni, bunda ammiakni ‘aydash va karbamatni par-chalash ammiak yoki uglerod (IV) - oksidi oqimida, sintez bosimida olib boriladi.
- integral jarayoni, bunda ammiak va karbamid ishlab chiqarish tex-nologik tasvirlari birlashtirilgan bo‘ladi.
‘ozirgi paytda butun dunyoda karbamid ishlab chiqarishning asosan suyuqlik retsiklli usuli keng ishlatilmoqda. Birinchi bo‘lib suyuqlik retsikli texnologiyasi Miller tomonidan ishlab chiqilgan [A.Q.SH. patent № 1898093, 1933; № 2116881, 1934]. Bunda Miller, karbamid sintezini ortiqcha ammiakli sharoitda olib borishni taklif qilgan (molp nisbatda NH₃ : SO₂ = 7,5). Ammiakni katta qismi birinchi bosqich distillyasiyadan keyin jarayonga qaytariladi. Ikkinchi bosqich distillyasiyada ajralgan ammiak va uglerod (IV) - oksidi suvga yuttiriladi. Siklga ugleammoniy tuzlari ko‘rinishida qaytariladi [(NH₂)SO·HNO₃]. Keyinchalik bu jarayonga ko‘pgina yangiliklar kiritildi va uning effektivligi oshirildi.