O’zbеkistоn rеspublikasi оliy va o’rta maхsus ta’lim

Оptik оqartiruvchilar. Оq qоg’оzning оqlik darajasi talabga javоb bеrmaydi va

u bir tеkis bo’lmaydi. Bu nuqsоn tipоgrafik jarayonda va qоg’оz yuzasiga ranglar

tushurilganda sеzilib qоladi. Anilin bo’yoqchilik sanоati massani оqartiruvchi va

qоg’оz pоlоtnоsi yuzasida оq qavat hоsil qila оladigan оptik оqartiruvchilarni ishlab

chiqaradi. Qоg’оzni оqartirish uchun 20 – 80 kg/t оqartiruvchi, bo’yash uchun esa 0,2

– 10 kg/t bo’yovchi mоdda sarf bo’ladi.

2.3.4. KIMYOVIY MОDDALAR SARFINI HISOBLASH

To’ldiruvchi hisobi uni tolada ushlanib qolishi miqdori (70%) va qog’ozning

kullik miqdorini hisobga olgan holda amalga oshiriladi (to’ldiruvchining tolada

ushlanib qolish miqdorini 7-jadvaldan, qog’ozning kullik miqdorini esa tegishli

qog’oz turining GOST yoki TU dan olinadi).

To’ldiruvchining solishtirma sarfi quyidagiga teng:

         60x100:70 = 85,72 kg

Demak, 1 t qog’ozda 85,72 kg аbsolyut quruq to’ldiruvchi bor. Hisobni

quyidagi tartibda olib borish ham mumkin: 1000 kg qog’ozda qancha miqdor

to’ldiruvchi bo’lishini aniqlaymiz. Agar 1000 kg qog’oz 100% bo’lsa, u holda unda

ushlanib qolgan 6 % miqdordagi to’ldiruvchi miqdori 60 kg ga teng bo’ladi.

         1000 kg - 100 %

          Х kg - 6 %

          Х = 60 kg

---

42

Yuqorida keltirilgan masala shartida tanlangan to’ldiruvchini qog’ozda

ushlanib qolish miqdori 70% ni tashkil etishini hisobga olsak, u holda qog’oz

massasiga necha kg to’ldiruvchi solish talab qilinishini quyidagicha hisoblaymiz:

        60 kg - 70 %

        Х kg - 100 %

        Х = 85,72 kg

Agar havoda quritilgan to’ldiruvchining namligi 10% deb olsak, massaga

solinadigan to’ldiruvchini quyidagicha hisoblaymiz:

Havoda quritilgan to’ldiruvchi sarfi 85,72:0,9 =95,25 kg, ya’ni

           85,72 kg – 90 %

           Х kg – 100 %

            Х = 95,25 kg

Agar korxonada kuniga 130 t qog’oz ishlab chiqarilmoqda deb hisoblasak,

havoda quritilgan to’ldiruvchining bir soatdagi sarfi 538,4 kg ga teng, ya’ni

         95,25·130:23=538,4 kg

absolyut quruq to’ldiruvchi esa

           85,72·130:23=484,5 kg ga teng

Qog’oz massasiga to’ldiruvchidan tashqari yana qator yordamchi moddalar

qo’shilishi mumkin. Ularning turlari va miqdori tegishli qog’oz ishlab chiqarish

bo’yicha tasdiqlangan GOST, TU texnologik reglamentlardan, adabiyot

manbalaridan, ma’lumotnomalardan olinadi, masalan:

Kimyoviy moddalarning solishtirma sarfi, kg/l:

Kanifol - 35

Soda - 1,4

Glinezyom - 40

Bo’yovchi modda (metilen havo rang) - 0,001

Kimyoviy moddalar konsentratsiyasi, g/l:

Каоlin suspenziyasi - 200

Emulsiya (оq yelim) - 20

Glinezyom eritmasi - 100

---

43

Bo’yovchi modda eritmasi - 1

Jihozning kunlik band soati - 23

Demak, agar kanifol har tonna qog’ozga 35 kg dan solinsa, uning kunlik sarfi

quyiddagicha tolidai:

Kanifolning bir soatlik sarfi:

35

.

 130 : 23 = 197,83 kg.

Sodаning bir soatlik sarfi:

1,4

.

 130 : 23 = 7,9 kg.

Glinezyomning bir soatlik sarfi:

40

.

130: 23= 226,09 kg.

Bo’yovchi moddaning bir soatlik sarfi:

0,001

.

 130 : 23 = 0,006 kg.

Kimyoviy moddalar massasiga suspenziya, emulsiya va eritma ko’rinishida

qo’shiladi. Yuqorida keltirilgan misolda to’ldiruvchi massaga 200 g/l konsentratsiyali

suspenziya ko’rinishida solinadi. Bir soatda absolyut quruq to’ldiruvchidan 484,5 kg

talab qilinganda, uni 200 g/l konsentratsiya holatiga keltirish uchun 2422,5 l (kg) suv

talab qilinadi, ya’ni:

        0,2 kg - 1 l

        484,5 kg - Х l

        Х = 2422,5 l (kg)

Qolgan yordamchi moddalar sarfi ham yuqoridagidek amalga oshiriladi:

Yelim (kanifol) emulsiyasi: 197,83 : 0,02 = 9891,5 kg,

Glinezyom eritmasi: 226,09 : 0,1 = 2260,9 kg,

Bo’yovchi modda eritmasi: 0,006 : 0,001 = 6 kg.