O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi

1-jadval A va V tovarlarning muqobil to‗plamlari

Tovarlarning muqobil to‗plamlari	A tovar miqdori	V tovar miqdori
1 2 3 4 5 6	20 10 40 30 10 10	30 50 20 40 20 40

Bu jadval ma‘lumotlarini vertikal va gorizontal chiziqlarga ko‗chiramiz (1chizma).

0 10 20 30 40 A
2-chizma. A va V tovarlar muqobil to‗plamlarining o‗qlarda joylashuvi
Hosil bo‗lgan tasvirdan quyidagi xulosalarni chiqaramiz:

1. 
   1-to‗plam (20;30) 5-to‗plam(10;20)ga qaraganda afzalroq (3-farazga binoan);
   
2. 
   4-to‗plam (30;40) esa 1-to‗plamga qaraganda afzal;
   
3. 
   mazkur to‗plamlarning ba‘zi birlarini (masalan 1-, 4-, 5-to‗plamlarni) tasvirdagi egallagan maydoniga qarab (ya‘ni, har ikkala tovarning miqdori bir xilda ko‗pligiga qarab) osongina taqqoslash mumkin bo‗lsa, boshqa birlari to‗g‗risida bunday to‗liq axborot yo‗qligi tufayli (masalan, 1-to‗plamni 2- va 3to‗plamlar bilan) taqqoslab bo‗lmaydi.
   

Bunday qo‗shimcha axborotni 1-, 2- va 3-nuqtalardan o‗tuvchi befarqlik egri chizig‗i beradi. Bu egri chiziq tovarlarning ushbu uchala to‗plami iste‘molchi uchun befarqligini anglatadi.
Befarqlik egri chizig‗i pasayib boruvchi ko‗rinishda bo‗ladi. Befarqlik egri chizig‗ining pasayib borishi shu bilan izohlanadiki, har ikkala tovar ham iste‘molchi uchun foydali hisoblanadi. Shunga ko‗ra, 2-to‗plamdan 1-to‗plam tomon harakat qilib, iste‘molchi A tovarni ko‗proq xarid qiladi va foydalilik miqdorini oshiradi. Biroq, ayni paytda xuddi shuncha miqdordagi foydalilikka ega bo‗lgan V tovardan voz kechadi. Qisqasi, A tovar qanchalik ko‗p bo‗lsa, V tovar shunchalik oz bo‗ladi, chunki A va V tovarlar o‗rtasida teskari aloqa mavjud. O‗zgaruvchilari o‗rtasida teskari aloqa mavjud bo‗lgan har qanday egri chiziq esa pasayib boruvchi ko‗rinishda bo‗ladi.
Agar iste‘molchining A va V tovarlarning barcha to‗plamlari bo‗yicha afzal ko‗rishlarini egri chiziqlar orqali tasvirlansa, befarqlik kartasi hosil bo‗ladi. Har bir befarqlik egri chizig‗i kishi har biriga bir xilda qaraydigan tovarlar to‗plamini ifodalaydi. 3-chizmada befarqlik kartasining bir qismini aks ettiruvchi uchta befarqlik egri chizig‗i tasvirlangan. I₃ befarqlik egri chizig‗i ehtiyojlarni qondirilishining eng yuqori darajasini aks ettiradi.
V
S
V

A I₃
I₂
I₁
A