O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi

3-chizma. Qiymatning mehnat nazariyasi va keyingi qo‗shilgan miqdor nafliligi nazariyasining o‗zaro aloqasi hamda birbirini to‗ldirishi.

49

Asosiy tayanch tushunchalar

Tovar - biron-bir naflilikka va qiymatga ega bo‗lgan, ayirboshlash uchun yaratilgan mahsulotdir.
Naflilik - tovarlarning kishilarning biron-bir narsaga bo‗lgan ehtiyojini qondirish layoqati.
Almashuv qiymati - bu biror turdagi iste‘mol qiymatning boshqa turdagi iste‘mol qiymatga ayirbosh qilinadigan miqdoriy nisbati.
Aniq mehnat –muayyan aniq iste‘mol qiymatlarni vujudga keltiradigan mehnat.
Abstrakt mehnat - mehnatning aniq shaklidan qat‘iy nazar umuman inson ishchi kuchining sarflanishi, ijtimoiy mehnatning bir qismi.
Mehnat unumdorligi - ma‘lum vaqt davomida ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori yoki mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun ketgan vaqt bilan aniqlanadi.
Mehnat intensivligi - mehnatning sarflanish tezligi yoki jadalligi.

Takrorlash uchun savollar va topshiriqlar

1. 
   Tovar ishlab chiqarish va bozorning vujudga kelishining umumiy shartsharoitlarini tushuntiring.
   
2. 
   Nima uchun tovarga naflilik (iste‘mol qiymat) va almashuv qiymatining birligi sifatida qaraladi? Tovardagi bu ikki xil xususiyat nimadan kelib chiqadi?
   
3. 
   Keyingi (so‗nggi) qo‗shilgan miqdor (tovar va xizmat) nafliligi nima va uning pasayish sababini tushuntiring.
   
4. 
   Tovarlarning qiymatini aniqlashga bo‗lgan quyidagi fikrlarga o‗zingizni munosabatingizni bildiring:
   

1. 
   ijtimoiy zaruriy mehnat sarflari bilan belgilanadi;
   
2. 
   keyingi qo‗shilgan tovarlarning nafliligi bilan aniqlanadi;
   

d) keyingi qo‗shilgan tovarlarning nafliligi va ishlab chiqarish xarajatlari
bilan aniqlanadi.

4-BOB. BOZOR VA UNING AMAL QILISHI MEXANIZMI

Ushbu bob bozorning mohiyati, vujudga kelish sabablari, uning turlarini yoritib berish bilan boshlanadi. Bozor amal qilishining asosiy mexanizmi bo‗lgan talab va taklifga to‗xtalib o‗tiladi. So‗ngra bozor iqtisodiyotining mazmunini bayon qilinib, uning asosiy belgilari, subyektlari va rivojlanish bosqichlari talqiniga alohida o‗rin ajratiladi. Bozor iqtisodiyotining doimiy va asosiy muammolari, bunday iqtisodiyotning afzalliklari va ziddiyatlari tahliliga ham o‗rin beriladi.