O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta mahsus ta'lim vazirligi

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O'RTA MAHSUS TA'LIM VAZIRLIGI
SAMARQAND IQTISODIYOT VA SERVES INSTITUTI
''IQTISODIYOT'' FAKULTETI
''MENEJMENT'' KAFEDRASI
''STRATEGIK MENEJMENT'' fanidan
KURS ISHI
MAVZU: Vertikal integratsiya strategiyasi va raqobat ustunligi
Bajardi: MN-318 guruh talabasi
Tillayev D.
Ilmiy rahbar: Mahmudov Q.

SAMARQAND 2021

Re'ja
Kirish
1. Vertikal integratsiyaning mazmuni, mohiyati turlari
2. Firma va kampaniyalar faoliyatida vertikal integratsiyani qo'llashning afzalliklari va kamchiliklari
3. Tarmoqda raqobat ustunligini saqlab qolish uchun vertikal integratsiyadan foydalanish
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati

KIRISH
Bugungi kunda kampaniyalar vertikal ravishda integratsiyalashuvni tanlashning bazi bir sabablari bu yetkazib berish zanjirining kuchaytirish shu bilan birga ishlab chiqarish xarajatlarini hamaytirish hamda yuqori yoki quyi oqimlarni olish yoki yangi tarqatish kanallariga kirishni o'z ichiga oladi.
Vertikal intagratsiyaga erishish uchun kampaniyalarni ichki kegaytirish sotib olish yoki qo'shilish orqali erishish mumkun.
Ushbu strategiya ko'plab kampaniyalar uchun bir necha sabablarga ko'ra muhum. Bu nafaqat o'z mahsulotlarini to'g'ridan to'g'ri os'temolchiga sotish orqali yangi sotib olingan operatsiyalardan olingan daromadni ko'paytiradi, shu bilan birgalikda ishlab chiqarishdagi samaradorlikni ham kafolatlaydi va yamgi bitta yaxshi jihati shuki yetkazib berish va transportda kechikishni kamaytiradi.
Strategik menejment fanida ham vertikal integratsiyaga to'xtalgan va atroflicha malumotlar berilgan.
Kurs ishining obyeti - Vertikal intaegratsiyadan foydalanayotgan korxona va firmalar
Kurs ishining predmeti - Korxonalarda vertikal integratsiyani qo'llashda yuzaga keladigan ijtimoiy iqtisodiy munosabatlar
Kurs ishining maqsadi - mamlakatimizda vertikal integratsiyadan foydalanish bo'yicha ilmiy asoslangan taklif tavsiyalar ishlab chiqarish
Bugungi kunda tez o'zgarayotgan kampaniyalar orasida raqobat ustunligini saqlab qolish xaqaro strategiya sohasidagi tatqiqotlar ko'plab kampaniyalar uchun muhim ahamiyat kasb etmoqda. Vertikal integratsiya vujudga kelishi mumkun bo'lgan yutuqlar va kamchiliklar ham mavjud va buni atroflicha o'rganish va bartaraf etishni ko'zda tutadi.
Bozor tarkibi o'zgarganda kampaniyalar o'zlarining integratsiya strategiyalarini to'g'irlashi kerak o'ladi.
Vertikal integratsiyaning eng katta kamchiliki bu xarajatdir. Kampaniyalar fabrika qurish yoki sotib olish uchun katta mablag' sarflashlari kerak hamda keyinchalik ham ular samaradorlik va foydani saqlab qolish uchun zavodni ishlashini taminlash kerak.

1.Vertikal integratsiya mazmuni mohiyati turlari

Integratsiya so'zi lotincha ''integratio''- ''ulanish'' so'zidan kelib chiqqan. Integratsiya jarayoni bo'lishi juda muhim birlashtirilgan qismlar bir xolatda qolmaydi balki o'zaro tasir o'tkazishni boshlaydi, bir birini o'zgartiradi avvalgi xususiyatlarini yo'qotadi v ayangilariga ega bo'ladi. Agarv ma'lum muddatdan keyin birlashtirilgan qismlarni biron bir harakat bilan parchalab bo'lmaydigan bo'lsa unda integratsiya sodir bo'ladi.
Vertikal integratsiya quydagi ketma-ketlikni o'z ichiga oladi:
Texnologik zanjirining bosqichlari va vertikal integratsiya yo'nalishlari;
1. Dastlabki tayorlov
2. Yig'ish
3. Taqsimot
4. Sotish
Vertikal integratsiya- yagona pirovard mahsulotni ishlab chiqarish sotish va is'temol qilishda umimiy ishtirok bilan o'zaro bog'langan korxonalarning ichlab chiqarish va tashkiliy birlashmasi, korparatsiyasi, o'zaro hamkorligi materiallarni yetkazib beruvchilar, pirovard mahsulotni yig'adiganlar va bu mahsulotni sotuvchilar va is'temolchilar vertikal integratsiyani ishtirokchilari hisoblanadi.
Vertikal integratsiya -bu kampaniya o'z qiymati yoki taminot zanjirini boshqarish uchun yetkazib beruvchi distribyutorlar yoki chakana sovdo joylariga egalik qiladigan yoki ularni boshqaradigan setrategiyadir. Vertikal integratsiya kampaniyalarga jarayonni boshqarish, xarajatlarni kamaytirish va samaradorlikni oshirishga imkon berib foyda keltiradi. Biroq, vertikal integratsiya o'zining kamchiliklariga ega buning uchun katta miqdordagi kapital qo'yilmalar talab qilinadi. Netflix vertikal integratsiyaning eng yaqqol namunasidir. Bu kampaniya kino va televidenia tarkibinin yetkazib berivchi DVD ijarachisi sifatida boshlangan. Kampaniyani ijro etuvchi rahbariyati asl tarkibini yaratishga o'tish orqali koproq daromad olishlari mumkunligini tushunishdi. Vertikal integratsiya kampaniyani malum bir bozorda o'z mahsuloti yoki xizmatini yaratishda ishtirok etadigan bir nechta ishlab chiqarish bosqichlarini nazorat qilishni o'z zimmasiga olganda yuzaga keladi. Boshqacha qilib aytganda vertikal integratiyani ishlab chiqarish yoki sotish jarayoninig bir qismini, uni uyda amalga oshirish uchun tashqi manbadan sotib olishni o'z ichiga oladi. Odatda, kampaniyaning yetkazib berish zanjiri yoki sotish jarayoni xom ashyoni yetkazib beruvchidan sotib olish bilan boshlanadi va yakuniy mahsulotni xaridga sotish bilan yakunlanadi. Kampaniyalar ishlab chiqarish xarajatlarni kamaytirish uchun o'zlarini yetkazib beruvchilari sotib olish orqali birlashishlari mumkun. Kampaniyalar shuningdek chakana savdo yoki savdo-sotiq oxirida savdo maydoncharini va sotishdan keyingi jaryon uchun xizmat ko'rsatish markazlarini ochib sarrmoya kiritishlari mumkun. Tarqatish jarayonini boshqarish yana bir keng tarqalgan vertikal integratsiya strategiyasidir, ya'ni kampaniyalar o'z mahsulotlarini omborga joylashtirish v ayetkazib berishni nazorat qilishadi.
Vertikal integratsiyani boshdan kechirgan kampaniya xuddi shu sohani ishlab chiqarish jarayonida ishlaydigan kampaniyani oladi, kampaniyalar vertikal ravishda integratsiyalashuvni tanlashning bazi bir sabablari yetkazib berish zanjirini kuchaytiish, ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish yuqori yoki quyi oqimlarni olish yoki yangi tarqatish kanallariga kirishni o'z ichiga oladi. Buning uchun bitta kampaniya ta'minot zanjiri jarayonida undan oldin yoki undan keyin boshqasini sotib oladi. Kampaniyalar ichki kengayish sotib olish yoki qo'shilish orqali vertikal integratsiyaga erishishlari mumkun. Ushbu strategiya ko'plab kampaniyalar uchun bir nechta sabablaga kora muhim hisoblandi. Bu nafaqat o'z mahsulotlarini to'g'ridan-to'g'ri is'temolchilarga sotish orqali yangi sotib olingan operatsiyalardan olinadigan daromadni ko'paytiradi balki ishlab chiqarish jarayonning samaradorligini kafolatlaydi.
Mamlakatda roy berayotgan o'zgarishlarni integratsiyaning shartlari yoki ushbu jarayonning bevosita boshlanishi sifatida tasniflash mumkun bolgan bir qator belgilari mavjud;
1. o'zaro o'tish va ishlab chiqarish jarayonlarining boshqa sohalariga kirib borish.
2. integratsiyada ishtirok etuvchi mamlakatlarning iqrisodiy tarkibidagi tub o'zgarishlar.
3. birlashish jarayonini zarur va maqsadli boshqarish.
4. ushbu omil bilan bog'liq holda davlatlar aro darajada turli xil tuzilmalarni paydo bolishi.
Integratsiya shakllari
Integratsiya shakllari yoki bosqichlari bir nechta daraja ega.
Birinchi bosqich. turli xil tavarlar o'zaro savdosi nuqtai nazaridan a'zo davlatlar o'rtasidagi bojxona to'lovlari va tolovlarni bosqichma bosqich kamaytirish va kyinchalik rad etishga qaratilgan erkin savdo bozori shakllanmoqda.
Ikkinchi bosich. o'zaro integratsiyalashmagan davlatlar bilan munosabatlarda o'zaro bojsiz savdo munosabatlari va yagona tashqi savdo tariflarini o'z ichiga olgan bojxona ittifoqini yaratish.
Uchinchi bosqich. bu yagona bozorni yaratish. Bu integratsiya mamlakatlaridagi erkin savdo va ishlab chiqarish jarayonlarini, shuningdek markazlashtirilgan boshqaruv organini yaratishni anglatadi. Maqsad tavarlar, xizmatlar, ishchi kuchi va kapitalning erkin va to'siqsiz harakati mavjud bo'lgan yagona davlat sifatida yagona bozordir.
To'rtinchi bosqichda. iqtisodiy birlashma tuziladi, undan keyin pul. Iqtisodiyot, moliya, integratsiya ishtirokchilarining valyutasi shuningdek fuqarolikka nisbaatan yagona siyosat olib borilmoqda.
Integratsiya shartlari
1. birlashtiruvchi mamlakatlaning iqtisodiyotlari taxminan bir xil darajada bo'lishi kerak.
2. birlikning barcha mamlakatlari o'sish bosqichida bo'lishi kerak; iqtisodiy, siyosiy, madaniy va boshqalar.
3. siyosiy qarorlar ishtirokchi davlatlar hukumatlari darajasida zarur.
4. kuchlarning yaqinligi, umumiy chegaralar maqsadha muvofiqdir.
5. uyishmada yetakchi davlatni aniqlash kerak.
Vertikal integratsiyaning turlari
Ta'minot zanjirining bir nechta segmentlarini boshqarish uchun kampaniyalar foydalanadigan turli xil strategiylar mavjud. Vertikal integratsiyaning eng keng tarqalgan ikkita usuliga quydagilar kiradi.
1. orqaga integratsiya
2. oldinga integratsiya

Orqa tomon integratsiyasi -bu kampaniyalar ishlab chiqarish yo'lida orqaga qarab ishlab chiqarishga o'tshni anglatadi, ya'ni chakana sotuvchi o'z mahsulotini ishlab chiqaruvchisini sotib oladi. Orqa tomon integratsiyalashuvida misol sifatida Amazon.com [AMZN] bo'lishi mumkun, u kitoblani sotdigan onlain chakana sotuvchisidan kitob nashriyotchisiga aylandi. Amazon shuningdek, tarqatish kanalining omborlari va qismlariga egalik qiladi.

Oldinga integratsiya -bu kampaniyalar mahsulotlarini to'g'ridan-to'g'ri tarqatish yoki yetkazib berishni sotib olish va nazort qilish orqali kengaytiradigan strategiya. O'z mahsulotini sotish uchun o'z chakana savdo joylarini ochadigan kiyim ishlab chiqauvchi oldinga intilishni namunasidir. Oldinga integratsiya kampaniyalarga yordam beradi odatda kampaniya mahsulotlarini sotish uchun to'lanadigan distribyutorlarni olib tashlash orqali ularning umumiy daramodini pasaytiradi.
Vertikal integratsiyaaning misoli -bu ipoteka kriditini bruvchi va unga xizmat ko'rstadigan ipoteka kampaniyasi. Kompaniya uy egaliriga pul beradi va xizmatlarni birida ixtisoslashgandan ko'ra oylik to'lovlarni yig'adi.
Integratsiya turli sohalarda sodir bolishi mumkun; masalan, hayot fan va texnika shular jumlasidandir.
1. Iqtisodiy integratsiya -bu jarayonda korxonalar, tarmoqlar va xattoki milliy iqtisodiy tizimlarning yaqinlashuvi, o'zaro moslashishi va birlashishida sodir bo'ladi. Masalan, yevropada 19-asr ohiri va 20-asr boshlarida tog'-kon sanoati va qayta ishlash korxonalari kon-metallurgiya zavodlariga birlashtirildi. Kichik konlar va fabrikalar yagona boshqaruv va umimiy infratuzilma bilan bitta korxonaga birlashdilar, buning natijasida chiqindilar kamaydi, sifat va raqobatbardoshlik yaxshilandi. Shu bilan birga har bir qo'shma korxonada ishlab chiqarish jarayoni shunchalik o'zgarib kettiki bir necha yildan so'ng ular butunlay boshqacha bo'lib qolishdi. Iqtisodiyotda bir vaqtning o'zida sodir bo'lgan yana bir jarayon - sanoat korxonalarini banklar homiyligida birlashtirish (sanoat va moliyaviy kapitalni shakllantirish). Natijasida iqtisodiy qo'qinchli narsalar bilan taqqoslandigan kuchli va tajavvuzkor manapoliyalar paydo bo'ldi. O'zaro birlashma bu odatiy bo'lib ishlab chiqarish mohiyatini ham, bank faoliyatini ham o'zgartirdi.
2. Ijtimoiy integratsiya. Bu jarayon jamiyatda doimo turli darajalarda sodir bo'ladi. Maktabda yoki ishga kirib, har birimiz jamoani a'zosi bo'ldik. Agar siz o'zingizning tajribangizni eslasangiz jamoaga qo'shilish har doim iyin va har doim ham yoqimli emas. Belgiya yozuvchisi Ameli Nothombning ''qo'rquv va hayrat'' kitobida yevropalik qizning Yaponiya mehnat jamoasiga umuman muvaffaqiyatsiz ijtimoiy integratsiyasi holati tasvirlangan. Qiz yaponlarni o'zini tutishi normalarini o'zlashtira olmadi, yaponlar uni o'zlariga qabul qila olmadilar.
3. Axbarotni birlashtirish. Ushbu jarayon turli xil bo'limlar tomonidan to'plangan malumotlarni almashish zarurati tug'ilganda axborot tizimlarida yuzaga keladi. Axborotni birlashtirganda ma'lumotlar bazalarini birlashtirish yoki maxsus dasturlardan foydalangan holdatezda ma'lumotlarni o'zgartirish mumkun. Har holda malum vaqtdan so'ng ma'lumotlar bazalari, hanuzgacha turli bo'limlarga tegishli bo'lsa ham endi ularni ajratib bo'lmaydi. Oddiy qilib aytganda davlat va sanoat bank tizimlari biz haqimizdagi barcha ma'lumotlarni bitta identifikatsiya raqamidan foydalanib olishlari mumkun.
Vertikal integratsiyaga quydagilarni misol qilsak bo'ladi;
* 2012-yilda google motorola smartfon ishlab chiqaruvchisini sotib oldi;
* Ikea 2015-yilda o'z xamoshyosini yetkazib berish uchun Ruminiyada o'rmonlar sotib oldi;
* Amazon kampaniyasining Kindle Fire plantshetlari ishlab chiqarish orqali uskunaga qo'shilishdi.
Bunga yana yaqqol misollar sifatida Apple texnologiya gigantini keltirish mumkun, u o'z mahsulotlarini butun dunyo bo'ylab ishlab chiqarish ob'yektlarini sotish uchun chakana savdo maydonchalariga ega. Apple o'zining iphone va ipadlariga mo'ljallangan A seriyali chiplarini ishlab chiqaradi. Shuningdek, u o'ziga xos sensorli ID barmoq izi sensori ishlab chiqaradi. Apple 2015-yil Tayvanda LCD va OLED ekran texnalogiyalarini ishlab chiqarish uchun labaratoriyaa ochdi, qolaversa 2015-yilda Shimoliy San-Xosedagi 70 ming kvadrat metrlik ishlab chiqarish korxonasi uchun 18,2 mln dollor to'ladi. Ta'minot zanjiri orqaga integratsiyada bu unga ishlab chiqarish qobilyatiga moslashuvchanlik va erkinlik beradi. Shu bilan birga kampaniyada hali ham iphonelar uchun sensorli boshqaruv kontrollerlarini taminlovchi anolog qurilmalar mavjud bo'lgan yerkazibberivchilar mavjud. Kampaniya ham olinga intilib boradi. Apple chakana madeli bu kampaniyani mahsulotlari deyarli faqat kampaniyaga tegishli joylarda sotiladi va bu biznesga tarqatish va yakuniy is'temolchiga sotishni boshqarish imkonini beradi. Vertikal ravishda birlashtirilgan kampaniyaning misoli o'z do'konlari brendlari va ishlab chiqarish zavodlariga ega bo'lgan Target. Ular o'z mahsulotlarini yaratadilar, tarqatadilar, sotadilar, ishlab chiqaruvchilar, transport yoki boshqa moddiy texnik extiyojlar kabi tashqi tashkilotlarga bo'lgan ehtiyojni yo'q qiladilar. Ishlab chiqaruvchilar vertikal ravishda birlashishi mumkun. Kopgina poyabzal va kiyim kechak ishlab chiqaradigan kampaniyalar o'z mahsulotlarini tashqi chakana savdo do'konlariga qaraganda kengroq sotadigan yirik do'konga ega.
Vertikal integratsiya bu ikki tomonlma savdo foydali bo'lmagan muhitda sanoat zanjirining turli tarkibiy qismlarini muvoffiqlashtirish usuli. Masalan, eritilgan temir polat ishlab chiqarish ananaviy po'lat ishlab chhiqarishning ikki bosqichini olaylik. Suyuq temir yuqori o'choqlarda ishlab chiqqariladi, izolatsiya qilingan paqirlarga quyiladi va suyuqlik shaklda yaqin atrofdagi temir do'koniga, odatda yarim km masofadac uzatiladi va u yerda po'lat ishlab chiqaruvchi qismlarga quyiladi.
Vertikal integratsiya uchun to'rta asosli sabablar mavjud:
1. Juda xavfli va ishonchsiz bozor (vertikal bozorning ''qobilyqtsizzligi'' mavjud)
2. Ishlab chiqarish zanjirining tegishli qismlarida ishlamaydigan kampaniyalar sizga qaraganda ko'proq bozor kuchiga ega.
3. Integratsiya kampaniyaga savdolashuv kuchini beradi, chunki kampaniya ushbu sohaga kirish uchun yuqori to'siqlarni o'rnatish va tueli bozor segmentlarida narxlarni kamsitishi mumkun.
4. Bozor hali to'liq shakllanmagan va kampaniya o'z taraqqiyoti uchun vertikal ravishda oldinga intilish kerak, yoki bozor tanazzulga yz tutmoqda va mustaqil o'yinchilar qo'shni ishlab chiqarish aloqalarini tark etishmoqda.
Vertikal integratsiyaga ba'zi misollarga quydagilarni kirgizishimiz mumkn bo'ldi:
* 2012 yilda Google Motorolo smartfon ishlab chiqaruvchisini sotib oldi
* Ikea 2015 yilda o'z xomashyosini yetkazib berish uchun Ruminyada o'rmonlar sotib oldi
* Amazon kompaniyasining Kindle Fire planshetlarini ishlab chiqarish orqali uskunalarga qo'shilishi
Sotuvchilar va xaridorlar. Bozorda xaridorlar va sotuvchilar soni vertikal bozorni ishdan chiqishiga ishora qilivchi eng o'zgaruvchan, muommolar bozorida faqat bitta xaridor va bitta sotuvchiga (ikki tomonlama monopoliya) yoki cheklangan miqdordagi sotuvchilar va xaridorlarga
(ikki tomonlama oligopoliya) ega bo'lganda paydo bo'ladi.

2. Firma va kampaniyalar faoliyatida vertikal integratsiyani qo'llashning afzalliklari va kamchiliklari

Vertikal integratsiyaning kamchiliklariga quydagilar kiradi:
1. Integrallashgan korxonalar yangi texnologiyalarga sekin ko'nikish tendensiyalariga ega bo'ladilar, chunki bu katta xarajatlar bilan bog'liq.
2. Integratsiya ta'minotchilarini erkin tanlash xususida korxonaning imkoniyatlarini cheklaydi.
3. Vertikal integratsiya qadriyatlar zanjiridagi har bir bosqichda quvvatlarni balansligi bilan bog'liq bo'lgan muommolarga duch keladi.
4. ''Oldingi'' yoki ''orqaga'' integratsiya turli malaka, maxorat va ishbop qobilyatlarini talab etadi.
Shunday qilib vertikal integratsiya strategiyasining ham kuchli ham kuchsiz tomonlari bo'lishi mumkun. Integratsiyaning qanday yo'nalish va miqyoslarini tanlash quydagilarga bog'liq;
1. Integratsiya kampaniyaning strategik jihatdan muxim bo'lgan ish sohalari xarajatlarini pasaytirish yoki tabaqalashtirishni chuqurlashtirish tomoniga yaxshilashga qodirmi?
2. Kapital xarajatlar javobiy reaksiyaning chapdastligi va tezligiga, ma'muriy xarajatlarga qanday ta'sir ko'rsatadi?
3. Raqobat ustunligi yaratishga qodirmi?
Umuman olganda vertikal integratsiya kampaniyalarga xarajatlarni kamaytirishga va samaradorlikni oshirishga yordam beradi. biroq, vertikal integratsiyani amalga oshirishda ba'zi kamchiliklar mavjud. Quyida ular bilan tanishib chiqamiz:
* Kampaniyalar juda katta bo'lishi mumkun va butun jarayonni boshqara olmaydi
* agar ularning tajribasi yuqori bo'lsa, yetkazib beruvchilar va sotuvchilar uchun tashqi manbalarni jalb qilish samaraliroq bo'lishi mumkun
* Vertikal integratsiyaning xarajatlari, masalan, yetkazib beruvchini sotib olish juda katta bo'lishi mumkun
* Qarz olish kapital xarajatlar uchun zarur bo'lsa, qarz miqdorining oshishi sabab bo'ladi.
Vertikal integratsiyaning eng katta kamchiligi bu xarajatdir. Kampaniya fabrikalarini tashkil etish yoki sotib olish uchun katta mablag' sarflashi kerak. Keyin ular samaradorlik va foyda chegaralarini saqlab qolish o'simliklarni ishlashini davom ettirishi kerak.
Vertikal integratsiya kampaniyaning moslashuvchanligini pasaytiradi ularni o'zlari birlashtirgan segmentlar tendensiyalariga rioya qilishga majbur qilish orqali, aytaylik, kampaniya o'z mahsuloti uchun chakana sotuvchi sotib oldi va eski tavarlarni ham olib yuradigan savdo do'koni yaratdi. Ushbu chakana savdo raqobati ularnining savdosini oshiradigan yangi tekxologiyalardan foydalanishni boshladi. Yangi bosh kampaniya endi ushbu bozorda dolzarb bo'lib turishi uchun ushbu texnologiyani sotib olishi kerak. Tez o'zgaruvchan texnologiya integratsiyaga katta ta'sir ko'rsatish mumkun. Taminotning turli bosqichlarida turli xil texnologiyalar ham integratsiyani qiyinlashtirishi va qimmatlashtirishi mumkun.
Yana bir muammo- diqqatni yo'qotish. Muvaffaqiyatli chakana savdo bilan shug'ullanish masalan, foyda keltiradigan fabrikadan ko'ra boshqa ko'nikmalarni talab qiladi. Ikkalasida ham mahoratli boshqaruv jamoasini topish qiyin. Integratsiya menejmentning o'zlarini asosiy vakolatlariga kamroq e'tibor berishga va yangi sotib olingan aktivlarga ko'proq e'tibor qaratishga olib kelishi mumkun. Shuningdek, har qanday kampaniyada ham chakana savdo do'konlari, ham fabrikalarni qullab quvatlaydigan madaniyat bo'lishi ehtimoldan yiroq emas. Muvafaqiyatli sotuvchi marketing va savdo turlarini o'ziga jalb qiladi. Ushbu turdagi madaniyat zavodlarning ehtiyojlariga javob bermaydi va to'qnashuvlar tushunmovchiliklar, nizolar va ish unumdorligini yo'qotishga olib kelishi mumkun.
Ta'minot zanjirining vertikal integratsiyasi. Ko'pgina yirik korxonalar u yoki bu sohani boshqarish uchun boshqa kampaniyalarga qoldirish o'rniga, mahsulotni sotib olish, ishlab chiqarish, tarqatish va sotishni nazorat qilishga qaror qilishadi. Vertikal integratsiya o'z bozorida va sanoatida o'zlarini to'g'ri joylashtirirgan ba'zi yirik korxonalar uchun foydali bo'lsada, ko'plab korxonalar bunga qodir bo'lmagan qadamdir. Ushbu qadamni ko'rib chiqayotgan har qanday kampaniya sotib olish xarajatlarini o'zlashtirganda, ularning ko'lamini aniqlash qobilyatini yaxshilab tushunishlari kerak.
Vertikal integratsiyadan kelib chiqadigan ichki va tashqi jamiyat miqyosidagi yutuqlar va yo'qotishlar mavjud bo'lib, ular sohalardagi texnologiya holatiga qarab farq qiladi, bu sanoatning hayot sikli bosqichlariga to'g'ri keladi. Vertikal ravishda birlashtirilgan kampaniya odatda bozor ichidagi operatsiyalar juda xavfli bo'lganida yoki ushbu xatarni qo'llab-quvatlovchi shartnomalar boshqarish uchun juda qimmatga tushganda, masalan tez tez amalga oshiriladigan operatsiyalar va oz sonli xaridor va sotuvchilar kabi ishlamay qoladi.
Ichki yo'qotishlar
* Boshqa yetkazib beruvchilar, xaridorlarga o'tish uchun yuqori pul va tashkiliy xarajatlar
* Ta'minot zanjirining boshida yaxshi ishlash uchun zaif mativatsiya, chunki sotuvlar kafolatlangan va sifatsizligi keyingi ishlab chiqarish bosqichlarida boshqa mahsulotlarga aralashi mumkun
* Maxsus sarmoyalar
Jamiyat uchun zararlar
* Monopollashtirish bozorlar
* Qattiq tashkiliy tuzilma
* Narxlarni manipulyatsiya qilish (agar bozor kuchi o'rnatilgan bo'lsa)
* Soliq tushumini yo'qotish.
Vertikal integratsiyani afzalliklari
Quyida ular bilan tanishib chiqamiz:
* Transport xarajatlarini kamaytiring va yetkazib berishni tugatish vaqtini kamaytiring
* Moliyaviy qiyinchiliklarga duch kelishi mumkun bo'lgan yetkazib beruvchilar tomonidan yetkazib berishda uzilishlarni kamaytirish
* Mahsulotlarni to'g'ridan-to'g'ri va tezda is'temolchilarga yetkazib berish orqali raqobatdoshlikni oshiring
* Katta miqdordaagi xom ashyoni sotib olish yoki ishlab chiqarish jarayonini soddalashtirish orqali birlik narxini pasaytiradigan miqyos iqtisodi orqali xarajatlarni kamaytirishi
* O'z brendini yaratish va sotish orqali savdo va rentabillikni oshiring.
Vertikal integratsiyaning kampaniyaga integratsiyalashmagan raqobatchilarga nisbatan raqobatdosh ustunligini beradigan beshta asosiy afzalliklari mavjud.
1. Vertikal ravishda birlashtirilgan kampaniya ta'minotning uzilishidan qochishi mumkun. O'z ta'minot zanjirini boshqarish orqali u ta'minot bilan bog'liq har qanday muammolarni o'zi boshqarishi va hal qilishi mumkun.
2. Kampaniya bozor kuchiga ega yetkazib beruvchidan qochish orqali foyda keltiradi. Ushbu yetkazib beruvchilar shartlari, narxlar va materiallar va materiallarni mavjudligini belgilashga qodir. Agar kampaniya bu kabi yetkazib beruvchilarni chetlab o'tishi mumkun bo'lsa, u xarajatlarni kamaytirishga va muzokaralar yoki kampaniyadan tashqaridagi boshqa jihatlar natijasida ishlab chiqarishning pasayishini oldini olishga qodir.
3. Vertikal integratsiya kampaniyaga yanada yaxshi miqyosli iqtisodiyotni beradi. Yirik kampaniyalar ishlab chiqarishni ko'paytirganda xarajatlarni kamaytirishga qodir bo'lganlarida ular o'zlarining xajmidan foydalangan holda, miqyosi tejamkorligini qo'llaydi. Masalan, kampaniya bir birlik tannarxiga katta xajmda sotib olish yoki ishchilarni muvaffaqiyatsiz korxonalardan ajratish orqali pasaytirishi mumkun. Vertikal ravishda birlashtirilgan kampaniyalar boshqaruvni birlashtirish va jarayonlarni soddalashtirish orqali ortiqcha xarajatlarni yo'q qiladi.
Miqyosdagi iqtisod -bu narxlarni pasaytirish uchun ko'proq mahsulot ishlab chiqarish kontseptsiyasi. Bu ta'minotni oshiradi, birlik uchun doimiy va o'zgaruvchan xarajatlarni pasaytiradi va mahsulotni iste'molchilar uchun yanada jozibador qiladi.
4. Kampaniya o'zlarining raqobati to'g'risida o'zlarini xabardor qilib turishadi. Chakana sotuvchilar nima yaxshi sotilayotganini bilishadi. Agar kompaniya chakana savdo do'koni, ishlab chiqarish korxonasi ta'minot zanjiri bilan vertikal ravishda birlashtirilgan bo'lsa, ular eng mashhur tovar mahsulotlarini ''nok-off'' larini yaratishi mumkun edi. Nok-off -mahsulotga o'xshash mahsulotning nusxasi, ammo kampaniyaning marketing xabarlari va qadoqlari bilan kampaniyaning markasi. Buni faqat kuchli chakana sotuvchilar amalga oshirishi mumkun. Tovar nomlari ishlab chiqaruvchilar mualliflik huquqini buzganlik uchun sudga murojat qila olmaydilar, chunki ular yirik chakana savdo orqali katta tarqatishni yo'qotishi mumkun.
5. Narxlarni pasaytirish strategiyalaridan foydalanish mumkun. Vertikal ravishda birlashtirilgan kampaniya o'zlari yaratgan tejamkorlikni iste'molchilarga o'tkazishi mumkun. Bunga Best Buy, Walmart va aksariyat milliy oziq - ovqat do'konlari markalari kiradi.
Ichki yutuqlar
* Pastroq tranzaksiya xarajatlari
* Sinxronizatsiya talab va taklif mahsulotlar zanjiri bo'ylab
* Kamroq noaniqlik va yuqori investitsiyalar
* Qobilayati monopollashtirish tomonidan zanjir bo'ylab bozorni musodara qilish
* Strategik mustaqillik (ayniqsa, muhim ma'limotlar kamdam-kam hollarda yoki juda o'zgaruvchan bo'lsa, masalan noyob tuproqli metallar).
Jamiyat uchun foydalar
* Belgilanishni kamaytirish orqali investuitsiyalarni o'sishi uchun yaxshiroq imkoniyatlar
* Mahalliy kompaniyalar ko'pincha xorijiy raqobatga qarshi yaxshiroq pazitsiyalarga ega
* Belgilangan narxni pasaytirish orqali iste'mol narxlarini pasayishi.
Ishlab chiqaruvchilar vertikal ravishda ham birlashishlari mumkun. Ko'pgina poyabzal va kiyim kechak ishlab chiqarish kampaniyalari odatiy sotuvchidan ko'ra ko'proq mahsulot sotadigan eng yirik do'konga ega.