O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

Tayanch tushunchalar 

 

Ijtimoiy-iqtisodiy  tizim  –  jamiyatdagi  turli  xo‘jalik  yurituvchi 

subyektlar o‘rtasida iqtisodiy munosabatlar va jarayonlarni bir butun 

holda,  muayyan  tarzda  tarkib  topishi  va  tartibga  solinishini 

ifodalaydi. 

Ijtimoiy-iqtisodiy  formatsiya  –  ishlab  chiqarish  usuli  asos 

bo‘lib, u iqtisodiy bazis ishlab chiqarish munosabatlari va ustqurma 

(davlat)  bilan  birgalikda  jamiyat  tarixiy  taraqqiyoti  rivojlanishi 

bosqichlarini ifodalaydi. 

Ierarxik  boshqarish  –  ishlab  chiqarish,  taqsimot,  ayriboshlash, 

iste’mol  bo‘yicha  barcha  qarorlar  davlat  yoki  boshliq  tomonidan 

qabul  qilinib,  axborot  olish  buyruq  topshiriqlar  asosida  yo‘lga 

qo‘yiladi. 

Aralash  tartibda  boshqarish  –  iqtisodiyotni  tartibga  solishning 

o‘z-o‘zini  boshqarish  bilan  ierarxik  boshqarish  birgalikda  olib 

boriladi. 

                                                           

19

 Каримов И.А. Жамиятда тадбиркорлик руҳини қарор топтириш – тарққиёт гарови. «Халқ сўзи» 

газетаси, 2001-йил 18-июн № 140.  

  

---

87 

Aralash  iqtisodiyot  –  mulkchilikni  turli-tumanligi,  ularning 

tengligiga va iqtisodiyotni aralash tartibda boshqarishga asoslangan 

iqtisodiyot. 

Mulkchilik  munosabatlari  –  bu  mulkka  egalik  qilish,  undan 

foydalanish  va  uni  tasarruf  qilish  jarayonida  vujudga  keladigan 

munosabatlar. 

Mulkka egalik qilish – mulkdorlik huquqini uning egasi qo‘lida 

saqlanib  turishini  bildiradi  va  yaratilgan  moddiy  boyliklarni 

o‘zlashtirishning ijtimoiy shaklini ifodalaydi. 

Mulk obyektlari – bu mulkka aylangan barcha boylik turlari. 

Mulk  subyektlari  –  bu  mulk  obyektini  o‘zlashtirishda 

qatnashuvchilar, mulkiy munosabatlar ishtirokchilari. 

Davlat  tasarrufidan  chiqarish  –  bu  davlat  mulki  hisobidan 

boshqa nodavlat mulk shakllarining vujudga keltirilishi.