O`zbeкistоn rеspubliкаsi оliy vа o`rtа mахsus tа`lim vаzirligi

 
 
4.1. Transport vositalarini tozalash-yuvish ishlari texnologiyasi 
 
Avtomobillarga  kundalik  texnik  xizmat  koprsatishni  asosiy  vazifasi,  ularning  tashqi  koprin-
ishini yaxshilash, sanitariya-gigiena qoidalariga rioya qilish, toza holda ushlab turish, yonilg`i-moylash 
materiallari va boshqa suyuqliklar sathini tekshirish va to`ldirishdan iboratdir. 
Kundalik  texnik  xizmat  koprsatishda  avtomobillarni  nazorat  qilish,  tozalash-yuvish,  yonilg`i 
moylash  materiallari  va  boshqa  suyuqliklarni  sathini  tekshirish  va  lozim  bo`lganda  to`ldirish  hamda 
yengil avtomobillar va avtobuslarga xos ishlar bajariladi. 
Kundalik  texnik xizmat  koprsatishni  asosiy  qismi  avtomobillarni  tozalash-yuvish  ishlarini  o`z 
ichiga oladi.  
Tozalash-yuvish  ishlari  avtomobillarni  toza  holatda  ushlab  turish,  ya`ni  tashqi  koprinishini 
yaxshilash,  yuk  va  yo`lovchi  tashishda  sanitariya-gigiena  qoidalariga  rioya  qilish,  lok-bo`yoq  qopla-
malarini  himoya  qilish,  nosozliklarni  aniqlashni  osonlashtirish  hamda  texnik  xizmat  koprsatish  va 
ta`mirlash mehnat sarfini kamaytirish uchun xizmat qiladi. 
Avtomobillar har xil yo`l va tabiiy iqlim sharoitlarida Ekspluatatsiya qilinadi va ularni shassisi 
va  kuzovi  har  xil  turdagi  qoldiqlar  (chang,  loy,  neft  mahsulotlari  qoldiqlari  va  hokazolar)  bilan 
ifloslanadi.  
Atrof-muhit  harorati  va  atmosfera  ta`sirida  kuzovga  har  xil  organik  va  noorganik  kislotali 
iflosliklar  yo‘ishib  qoladi,  bularni  ta`sirida  lok-bo`yoq  qoplamalari  qaytmas  kimyoviy  xossaga  ega 
bo`lishadi, ya`ni elastikligi yoqoladi. Lok-bo`yoq qoplamalarni elastikligini yoqolishi avtomobil hara-
katlanishida  kuzovni  deformatsiyalanishi  va  tebranishi  natijasida  ham  sodir  bo`ladi.  Bularning  na-
tijasida  lok-bo`yoq  materiallari  sirtida  mikroyorug`liklar  paydo  bo`ladi,  metall  sirti  ochilib  qoladi  va 
zanglash jarayoni tezlashadi. Zanglagan kuzov sirtidagi bo`yoq qoplamasi xiralashadi va shikastlanadi. 
Avtomobillarni  tag  qismi  tu‘roqli,  qumli,  organik  va  boshqa  aralashmalar  bilan  ifloslanadi,  bu  esa 
avtomobillarni tag qismini tekshirish va xizmat koprsatishda qiyinchiliklar keltirib chiqaradi. Kuzovni 
xromlangan  detallari  havo  tarkibidagi  oltingugurt  hamda  sir‘anchiq  vaqtida  yo`lga  se‘ilgan  tuzlar 
ta`sirida xiralashadi. Kuzovni ichki qoplamasi, yostiq va o`tirg`ich suyanchig`i, asboblar paneli va pol 
chang va boshqa qoldiqlar bilan ifloslanadi.  
YUqoridagilardan  kelib  chiqib  kundalik  texnik  xizmat  koprsatishda  harkatlantiruvchi  tarkibni 
tozalash, yuvish, quritish va kuzovlarni doimo yaltiratish ishlari olib boriladi. 
Avtomobillar  sovuq  yoki  iliq  (25-30
0
)  suvda  yuviladi.  Kuzov  bo`yoqlarini  shikastlanishini 
oldini olish  uchun  yuvilayotgan  sirt va suv haroratlari  orasidagi  farq  18-20
0
 dan  ko‘p  bo`lmasligi  lo-
zim.  
Suv  oqimi  bilan  yuvilayotganda  kuzovni  silliqlangan  sirtida  ilashmagan  changsimon 
iflosliklardan juda mayda (30 mkm gacha) chang zarralari qoladi, bular yupqa suv qatlamida qoladi va 
ular quriganda kuzovni sirtida kulrang qoldiq qoladi. SHuning uchun suv oqimi bilan yuvish samara-
dorligini oshirish uchun cho`tka yoki yumshoq g`ovak materialldan (gubka) foydalaniladi. 
Suv oqimi bilan avtomobillar yuvilganda suv sarfi yetarlicha ko‘p bo`ladi. Suv bosimi 1,5 MPa 
bo`lganda  yuk avtomobilini yuvish uchun 600...1200 l suv sarflanadi. SHuning uchun avtomobillarni 
yuvishda mexanizatsiyalashgan yuvish usullaridan foydalanish maqsadga muvofiq bo`ladi.