O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

6.1-chizma. Bozor mexanizmining tarkibiy qismlari. 

Narxlar  nisbati  o‘zgarib  turadi,  shuning  uchun  u,  ishlab 

chiqaruvchi  uchun  ishlab  chiqarish  hajmining  o‘zgarishi  zarurligini 

aniqlashda  yo‘l  ko‘rsatkich  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Talab  va  taklif 

hamda  raqobatchilik  muhitidagi  o‘zgarishlar,  o‘z  navbatida, 

narxlardagi o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi. 

Bozor iqtisodiyotining muhim belgilari quyidagilardan iborat:  

turli  shakllardagi  mulkchilikning  mavjudligi  hamda  xususiy 

mulk ustuvorligi; 

tadbirkorlik, tanlovi va narxlar erkinligi; 

iqtisodiy manfaatlar rag‘batlantirilishi; 

davlatning iqtisodiyotga cheklangan holda aralashuvi. 

Bozor  iqtisodiyotining  bu  belgilari  uning  hamma  bosqichlari 

uchun  umumiydir.  Lekin  bozor  iqtisodiyotining  mazmuni  va 

belgilari  haqida  gap  borganda  bu  iqtisodiyotning  tarixda  tarkib 

topgan  ikki  turini  bir-biridan  farq  qilish  zarur.  Uning  birinchi 

ko‘rinishi  uzoq  vaqt  davomida  shakllandi,  g‘arbdagi  rivojlangan 

mamlakatlarda  XIX  asrning  oxirlarigacha  davom  etib  keldi.  U 

iqtisodiy adabiyotlarda klassik yoki sof bozor  iqtisodiyoti deb nom 

oldi.  Uning  asosiy  belgilari:  a)  xususiy  mulkchilikka  asoslangan 

holda  iqtisodiy  faoliyat  yuritish;  b)  kapital  va  ishlab  chiqarishning 

korxona  miqyosida  umumlashganligi;  d)  tadbirkorlar,  ishchilar, 

ishlab  chiqaruvchi  va  iste’molchilarning  shaxsiy  erkinligi;  e)  tad-

birkorlarning  yuqori  foyda  olish  uchun  kurashlari;  f)  iqtiso-

diyotining  talab  va  taklif,  erkin  bozor  narxi  va  raqobat  kurashlari 

NARX 

 

 

 

 

 

 

 

                          

ТАКЛИФ 

 

TAKLIF 

 

 

                       

                    РАQОБАТ