O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

boshlang’ich qiymatga
- asosiy vositalarni sotib olish uchun sarflangan 
xarajatlar, yetkazib berish, o‘rnatish kabi pul xarajatlarining jami kiradi. Dastlabki 
baho asosiy fondlarning foydalanishga topshirgan paytda hisobga olingan dastlabki 
muvozanat narxini ko‘rsatadi. Misol. Generator 150000 so‘mga sotib olindi. Uni 
korxonaga yetkazib berish uchun 10000 so‘m, o‘rnatish uchun 20000 so‘m sarflandi.
Generatorlarnung dastlabki to‘la narxi - 180000 so‘mga teng. 
150000 + 10000 + 20000 =180000 so‘m 

tiklangan qiymati
- asosiy fondlar yoki ularning biron-bir qismini (binolar, 
qurilmalar, mashinalar, ishlab chiqarish uskunalari) hozirgi paytdagi inflyatsiya va 
boshqa omillarni hisobga olgan holda baholash. Baholashning bu usuli obyektning 
bugungi kunda qancha turishini ko‘rsatadi. Misol:Transformator 2005 - yilda 
300000 so‘mga sotib olingan, xuddi shunday transformator 2007 - yil yanvar oyida 
270000 so‘mga sotib olindi. Ikkitatransformator muvozanat qiymati 570000 so‘mni 
tashkil qiladi. 2007 - yil yanvar oyida ikkalatransformator tiklangan narxi 540000 
so‘m, chunki shu transformator hning bahosi 270000 so‘mni tashkil qilgan edi. Bu 
baho asosiy fondlarning ma’naviy eskirganligini va yeyilganligini hisobga olmaydi. 

qoldiq qiymat
- asosiy fondlarning eskirishini inobatga olgan holda, 
birlamchi va qayta tiklash qiymatlari o‘rtasidagi farqdir.
Misol: Transformatoning narxi 50000 so‘m, ishlash davri 8 yil u 5 yil ishlab 
chiqarishda bo‘lgan. Transformatorning qoldiq qiymati - 18750 so‘mni tashkil 
qiladi.Transformator ning amortizatsiya ajratmasi 50000/8 = 6250so‘m. 5 yil 
davomida 31250 so‘mlik qiymatini tayyor mahsulotga o‘tkazgan 6250*5 = 31250 
so‘m. Qoldiq qiymat 50000 - 31250 =18750 so‘m. 
Asosiy vositalarning korxona balansi va hisobotlarida aks ettiriluvchi, hisobga 
olish qiymati 
balansqiymati 
deb ataladi. Asosiy vositalarning qoldiq qiymatini 
asosiy vositalar balans qiymatidan eskirish so’mmasini ayirib topish mumkin. 
Asosiy fondlarning tugatilish qiymati bu - ishlab chiqarishdan chiqarilgan 

---

59 
(tugatilgan, yo‘q qilingan, lom) qiymatidir.Iqtisodiy ko‘rsatkichlarni hisoblash 
uchun asosiy fondlarning o‘rtacha yillik qiymati hisoblanadi.
12
2
1
.
'
n
F
n
F
F
F
ch
k
b
y
r
o





,
bu yerda 
F
o‘r
-asosiy fondlarning o‘rtacha yillik qiymati; 
F
y
.
b
- asosiy fondlarning yil boshiga qiymati (balans); 
F
k
-kiritilgan asosiy fondlar qiymati; 
F
ch 
–fondlarning tugatilish, ishlab chiqarishdan chiqarilishqiymati; 
n
1
-asosiyfondlarnikiritilgandanboshlaboylarsoni; 
n
2
-asosiyfondlarnichiqarilgandanboshlaboylarsoni. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori 2016 yil 22 dekabr, PQ-2692-
son 
Sanoat tarmoqlari korxonalarining jismoniy ishdan chiqqan va ma’naviy 
eskirgan mashina-uskunalarini jadalyangilash, shuningdek, ishlab chiqarish 
xarajatlarini kamaytirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida 
Korxonalarda zamonaviy va jahon darajasida muvaffaqiyatli sinovdan o‘tgan 
texnologiyalarni ildam sur’atlar bilan o‘zlashtirish, mamlakatimiz korxonalari 
tomonidan ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning raqobatdoshligini yanada 
oshirish, shu asosda sanoat tarmoqlarining barqaror rivojlanishini va eksport 
salohiyatining o‘sishini ta’minlash, shuningdek, energiya samaradorligi va energiya 
tejamkorligi standartlarining iqtisodiyotga faol tatbiq etilishini ta’minlash.