O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi

Qusayotgan bemorlarga birinchi yordam ko’rsatish 

---

405 

 

Qusish –  oshqozon  massalarini  to‘satdan  og‘iz  orqali  chiqishi.  Qusish 

uzunchoq miyada joylashgan qusish markazini buyrug‘i bilan yuzaga keladi. Bu 

markazga  impulslar  oshqozondan,  ichaklardan,  jigar,  buyrak,  bachadon, 

vestibulyar  apparatdan  va  oliy  nerv  tizimidan  (masalan  yoqimsiz  xid  sababli) 

kelishi mumkin. Shu qatorda qusish xar xil toksik moddalar va dorilarni qusish 

markaziga ta‘siri natijasida yuzaga kelishi mumkin.  

Ko‘p  xolatlarda  qusishdan  oldin  ko‘ngil  aynashi,  so‘lak  ajralishi,  tez  va 

chuqur nafas olish bilan boshlanishi mumkin.  

Qusishni  qayt  qilishdan  farqlash  lozim.  Qayt  qilish  odatda  qorin 

mushaklari  va  diafragmani  xarakatisiz,  bu  oshqozonni  ovqat  yoki  havo  bilan 

to‘lishi sababli yuzaga keladi.   

Bolalarda, ayniqsa  erta  yoshli  bolalarda, qusish ko‘p uchraydi. Bolalarda 

qusish  ximoya  funksiyalarini  rivojlanmaganligi,  qusuq  massalarini  nafas 

yo‘llariga tushishi xavfi bilan ayniqsa xavfli.    

Qusishda dastlabki yordam ko‟rsatish.  

1. Agar bolada qusish kuzatilsa uni yolg‘iz qoldirmaslik kerak.  

2. Qusuq  massalarini  nafas  yo‘llariga  tushishini  oldini  olish  maqsadida  bolani 

yonbosh xolatida yotqizish lozim.   

3. Xar  bir  qusishdan  so‘ng  bolani  og‘zini  toza  suv  bilan  yuvish  lozim  (20 

grammlik shprits yoki sprinsofka yordamida) va terini qusuq massalari tushgan 

sohalarini yuvish kerak.   

4. Qusish  sababini  aniqlamaguncha  bolani  ovqatlantirish  yoki  unga  dori 

vositalarini bermaslik kerak.  

Muz xaltasini qo‟yish   

Muz  xaltasini  qo‘yish  asosan  tanani  zararlangan  sohasiga  qon  kelishini 

kamaytirish  maqsadida  qo‘llaniladi.    Xaltani  qo‘llash  uy  sharoitidagi 

fizioterapiya  muolajasiga  kiritish  mumkin.    Quruq  sovuq  gipotermik  effekt 

sababli  qon  tomirlarini  torayishiga  olib  keladi,  Sovuq  nerv  ta‘sirchanligini 

---

406 

 

kamaytiradi va og‘riq kamayadi.  Xaltadagi muzni erishi sekin davom etganligi 

sababli tibbiyotda xozirgacha keng qo‘llaniladi.  

Muz xaltasini qo‟yishga ko‟rsatma:  

1. Qon ketish (ichki va tashqi) 

2. Lat yeyishlar (dastlabki kunlarda). 

3. Harorat ko‘tarilganda  

4. Komatoz xolatida 

5. Hashoratlar chaqishida. 

6. Qorin bo‘shlig‘idagi o‘tkir yallig‘lanish jarayonlarida. 

7. Operatsiyadan keyingi davrlarda. 

Muolajaga tayyorlash:  



 

Muz bo‘lakchalari yoki katta bo‘lagi olinadi, 2-3 qavat choyshabga o‘raladi, 

katta  bo‘lagi  bo‘lsa  urib  maydalanadi.  Katta  bo‘lagini  o‘zini  ishlatish 

taqiqlanadi.   



 

Toza choyshab yoki sochiq tayyorlanadi  



 

Muz uchun toza idish olinadi. 



 

Sovuq suvli idish tayyorlanadi.  

Muz xaltasini qo‟llash texnikasi:  



 

Muz xaltasini qo‘yishdan oldin qo‘yiladigan sohani ko‘zdan kechirish lozim. 

Yallig‘lanish, tirnalish, qizarish yo‘qligini aniqlash kerak.  



 

Muz  xaltasi  asosan  boshni  peshona  va  ensa  sohalariga,  ko‘krak  qafasiga, 

qorin sohasiga, yirik qon tomirlar sohasiga (chov, qo‘ltiq osti sohalari) qo‘yiladi.  



 

Ko‘krak yoshidagi bolalarga bosh sohsiga  muz xalta qo‘yish mumkin emas. 

Bu xolatlarda sovuq kompresslar qo‘llash mumkin.