1. Boglam turlarini va ularni qanday qo'llashni o'rganadigan tibbiyot bo'limining
368
2. Siz qanday yumshoq boglamlarni bilasiz?
3. Yelim b boglamlarni qo'llanilishi, qanday variantlar mavjud?
4. Qanday turdagi qattiq boglamlarni bilasiz?
5. Huqnanig qaysi turlarini bilasiz, ular uchun qanday ko'rsatmalar mavjud?
6. Bolalarni jismoniy davolash usullarini va ularning ta'siri asoslarini sanab
o'ting
7. Sudna va siydikdonni qo‘llash qoidalari.
4.11. Narkoz tushunchasi, turlari, asoratlari bo’yicha shifokorning bemor
bilan muloqot qilishining ahamiyati
Narkoz (yun. narcosis – karaxtlik) – sun‘iy yo‘l bilan (ba‘zi kimyoviy
moddalar va boshqa omillar ta‘sirida) hosil qilinadigan chuqur uyqu holati,
bunda kishi hech narsani sezmaydi, ixtiyoriy harakat qila olmaydi, es-hushi
butunlay yoki qisman yo‘qoladi.
Qadim zamonlardan beri bemorlarni jarrohlik usulida davolash vaqtida
insonning yuqori og‘riq sezgisini yengib o‘tish muammosini hal qilish zarurati
olimlar va shifokorlarni tashvishga solib kelgan. Qadim zamonlardan buyon
insoniyat og‘riqsizlantirishning ishonchli va xavfsiz usullarini aniqlash
maqsadida izlanishlar olib bormoqdalar va hozirgi kunda og‘riqsizlantirish
usullarini o‘rganadigan alohida fan ham mavjud bo‘lib, bu anesteziologiya
fanidir. Hozirgi kunda anesteziologiya fani og‘riqsizlantirish usullarini
takomillashtirish yo‘lida izlanishlarni davom ettirib, umumiy og‘riqsizlantirish
vaqtida tanada salbiy ta‘sir va keyingi asoratlarni kamaytirishga alohida e‘tibor
berilmoqda.
Anesteziologiya – og‘riqsizlantirish to‘g‘risidagi fan bo‘lib, operatsiya
jarohatining bemor tanasiga nojo‘ya ta‘siridan himoya qilish usullarini
o‘rganadi. Zamonaviy nuqtai nazardan, anesteziologiya – tanani jarrohlik
jarohati va uning oqibatlaridan himoya qilish, jarrohlik aralashuvi vaqtida
hayotiy funksiyalarni nazorat qilish va boshqarishdir. Jarrohlik amaliyoti odam
organizmi uchun nafaqat og‘riqli, balki ma‘lum bir darajada agressiv omil ham
369
hisoblanib, buning natijasida organizmda kompensatsiya-adaptiv reaksiyalar
kompleksini ham keltirib chiqaradi.
Anesteziyaning asosiy turlari.
Umumiy og‟riqsizlantirish (anesteziya) – sun‘iy tarzda markaziy asab
tizimining faoliyatini susaytirish bo‘lib, bunda bemor chuqur uyqu holatida
bo‘ladi va bu jarayon qayta orqaga qaytarilishi mumkin. Narkozda kishi hech
narsani sezmaydi, ixtiyoriy harakat qila olmaydi, es-hushi butunlay yoki qisman
yo‘qoladi, reflekslarning ayrim turlari ham yo‘qoladi.
Mahalliy og‟riqsizlantirish – inson organizmining ma‘lum bir qismini,
kishi ongi yoki es-hushini saqlab qolgan holda, sun‘iy ravishda og‘riq
sezuvchanligini yo‘qotishdir.
Anesteziyaga tayyorgarlik.Bemor anestezilog ko‘rikdan o‘tkazilib,
quyidagilar aniqlanishi shart:
bemor umumiy ahvolini baholash;
anesteziya o‘tkazilishiga nojuya ta‘sir qiluvchi omillarni bemor anamnezidan
so‘rab aniqlash;
klinik va laborator ma‘lumotlarini baholash;
jarrohlik va anesteziya xavfini aniqlash;
anesteziya usulini tanlash;
premedikatsiya xarakterini aniqlash.
Premedikatsiya – narkozning kishi organizmiga operatsiya paytida va
operatsiyadan keyingi davrdagi asoratlarini kamaytirish maqsadida dori
preparatlarini kiritishdir.
Premedikatsiya vazifalari:
• bemor hissiy qo‘zg‘alishlarini pasaytirish;
• neyrovegetativ stabilizatsiya;
• bemor organizmining tashqi ta‘sirotlarga reaksiyasini kamaytirish;
• anestetiklarning ta‘siri uchun qulay sharoit yaratish;
• narkozda ishlatiladigan dorilargp allergik reaksiyalarning oldini olish;
370
• so‘lak bezlari sekretsiyasini kamaytirish.
Anestetik moddalarni tanaga kiritish yo‘li bo‘yicha umumiy og‘riqsizlantirish
turlari:
1. Nafas yo‟llari orqali (ingalyatsion) (anestetik moddalar bemorning nafas
olish sistemasiga bug‘ shaklida kiritiladi va alveolalar orqali qonga tarqaladi):
a) maskali;
b) traxeya ichi.
2. Tomir orqali.
3. Kombinatsiyalashgan (odatda narkozning ilk bosqichlarida anestetiklar tomir
orqali tanaga kiritilsa, so‘nggi bosqichlarida esa nafas yo‘llari orqali kiritiladi).
Umumiy og‘riqsizlantirishning asoratlari:
• Laringit, traxeobronxit.
• Nafas yo‘llari obsruksiyasi – tilni burish, tish yoki protezlarning nafas olish
yo‘llariga kirishi).
• O‘pka atelektazi.
• Zotiljam
• Yurak-qon tomir tizimi faoliyatida buzilishlar: kollaps, taxikardiya, yurak
ritmini buzilishi va hatto fibrilatsiyaga yoki yurak faoliyatining to‘xtashi.
• Intubatsiyadagi
shikastlanishlar
(halqum,
hiqildoq
va
traxeya
shikastlanishlari).
• Oshqozon-ichak traktining motor faoliyatidagi buzilishlar: ko‘ngil aynishi,
qusish, regurgitatsiya, aspiratsiya, ichak parezi.
• Siydikning tutilishi.
• Gipotermiya.
• Miya shishi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
