O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

6.3.Mehnat unumdorligi
Xo`jalik samaradorligini baholash, korxonada foydalaniladigan resurs turlari bo`yicha amalga oshirilishi va miqdor jihatidan o`lchanishi mumkin. Masalan: ish kuchidan foydalanish samaradorligini mehnat unumdorligi va mahsulotning mehnat sig`imi ko`rsatkichlari yordamida baholash mumkin. Mehnat unumdorligi - inson mehnatining muayyan vaqt ichida ozmi - ko`pmi mahsulot ishlab chiqarish qobiliyatidir.
,
bu yerda
M_u - mehnat unumdorligi;
Q - mahsulot hajmi qiymat ko`rinishida;
I_s - ishchilar soni.
Mehnat sig’imi - mehnat unumdorligiga teskari kattalik bo‘lib, sarflangan mehnat miqdorining ishlab chiqarilgan mahsulot hajmiga nisbati bilan aniqlanadi. Mehnat unumdorligi – insonning muayyan vaqt ichida ozmi-ko‘pmi mahsulot ishlab chiqarish qobiliyatidir.
.


6.4.Energetika korxonalarida ish haqini tashkil qilish
Ish haqi – har bir xodimning sarflagan mehnati miqdori va sifatiga mos ravishda taqsimlanuvchi va xodim tasarrufiga pul shaklida kelib tushuvchi milliy daromadning bir qismidir.
Xodimlar mehnatiga haq to‘lash ishlab chiqarish jarayoniga jalb qilingan mehnat resurslarining bahosidir. Ish haqi – mahsulot ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining korxona xodimlari mehnatiga haq to‘lash uchun sarflanuvchi qismi.
Ish haqining nominal va real turlari mavjud:
Nominal ish haqi – xodimning ma’lum bir vaqt mobaynida bajargan mehnati uchun hisoblangan va to‘langan ish haqidir.
Real ish haqi - nominal ish haqiga sotib olish mumkin bo‘lgan Tovar va xizmatlar miqdori: real ish haqi - nominal ish haqining “iste’mol qobiliyati”dir.
Korxonalarda ish haqi sohasidagi siyosatni ishlab chiqish va uni tashkil etishda quyidagi tamoyillarni inobatga olish zarur:
Energetika sohasida ish haqi butun sanoatdagi kabi tuziladi. Bu erda isbay, vaqtbay va akkord usullar (bajarilgan ishlar uchun bir martalik to'lov) qo'llaniladi.
Ishbay haq to'lashning turli xil turlar: ishbay, ishbay-progressiv va ishbay-mukofot. Ish haqining bunday shakllari har bir ishchiga o'zi bajargan ish hajmini yoki mahsulot ishlab chiqarishini nazorat qilish oson bo'lgan hollarda qo'llaniladi. Energetikada bu asosan ta'mirlash ishlariga taalluqlidir.