|
18.3.Butunjahon sayoxatlar va turizm Kengashi. Butunjahon turistik agentlar assotsiatsiyalari federatsiyasi.
Xalqaro turizm ko‘pgina konvensiyalar, xalqaro shartnom alar va bitimlar bilan tartibga solinadi. Dastlab turizm rivojlanishiga asos bo‘lgan, dam olish va bo‘sh vaqtning asosiy huquqlarini ta’minlash to‘g‘risidagi bitimga erishildi. 1948-yil Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BM T) Bosh Assambleyasi tom onidan qabul qilingan inson huquqlari U m um jahon Dekleratsiyasining 24-moddasida shunday deyiladi: «H ar bir inson ish vaqtini oqilona chegaralanishi va har yilga pullik ta ’tilni olishi, dam olishi va bo‘sh vaqt huquqiga egadir». 1966-yil BM T Bosh Assambleyasi bu shiorni tasdiqladi va kengaytirdi. Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar to‘g‘risidagi Xalqaro pakt (bitim )ga imzo chekkan davlatlar har bir insonning «dam olish, bo‘sh vaqt, ish vaqtini oqilona cheklash, davriy pullik ta ’tii hamda bayram kunlari uchun to ‘lov» huquqmi ta’minlash majburiyatini zimm alariga olganlar. Bu nizom lar turizm rivojlanishiga, xususan, xalqaro turizm rivojlanishiga turtki berdi. Xalqaro turizm ning jadal rivojlanishi turistik faoliyatni tartibga soluvchi m e’yorlar o‘rnatish zaruriyatini keltirib chiqaradi. Xalqaro turistik huquq tashkil topishining eng asosiy yo‘naiishlaridan biri term inologiya va ta’riflar to ‘g‘risidagi bitim tuzish edi. Turistik terminologiya ustida ishlash bilan M illatlar Ligasi statistika qo‘mitasi shug‘ullanadi va 1937-yil Xalqaro turizm atamasiga birinchi marta ta’rif beriladi. Ikkinchi jahon urushidan keyin ushbu m asalani ishlab ch iq ish bilan Rasm iy T u ristik Tashkilotlaming Xalqaro Ittifoqi shug‘ullanadi (International U nion o f Official Travel Organizations— IU O TO ). 1950-yil atam alarga ekskursant, tranzit turist tushunchalari kiritildi. 1954-yil esa BM T komissiyasi tom onidan turistga yangi ta ’rif berildi. K eyinchalik bu ta ’rif 1963-yil BM Tning xalqaro tu rizm va sayohat b o ‘y ich a Konferensiyasi (Turizm ta ’riflari bo‘yicha Rim Konferensiyasi)da to ‘la aniqlandi. 1976-yil BMT tom onidan birinchi m arta turistik atam alar ta ’riflari ro‘yxati nashr qilindi. Unda turistik statistika qoidalari uchun mo‘ljallangan deyarli barcha m uhim atam alar m avjud (P rovisional Guidelines on Internati nal Tourism . UNCTAD). Xalqaro ham jam iyatda turizm ning rivojlanishi to ‘g‘risidagi muhim hujjat 1975-yil 1-avgustda im zolangan Xelsenki bitim idir. Unda YYevropa xavfsizlik va ham korlik bo‘yicha Majlisining so‘nggi AKTi imzolanib, BMT qoshida Jahon Turistik Tashkiloti — JT T tashkil etildi. Ushbu tashkilotning asosiy m aqsadi - xalqaro ham jam iyatda turistik ayirboshlashni yengillashtiruvchi m e’yor va qoidalarni ishlab chiqish boldi. 1985-yil Jahon Turistik Tashkiloti (bundan buyon — JTT) Bosh Assambleyasining 6-sessiyasida «Turizm xartiyasi va turist Kodeksi» qabul qilindi. JTT m e’yoriy hujjatlarining katta qismi asosiy yetakchi tillarda chop etiladi (ingliz, nem is, fransuz, ispan, so‘nggi paytlarda xitoy va rus tillarida ham ). Bugungi kunda xalqaro turizm o ‘z faoliyatini asosiy xalqaro kelishuvlarga binoan olib b o rad i: G aag a (1989-yiI, G a a g a , N iderlandiya) va Manila (1980-yil, M anila, Filippin) bitim lari, turizm vazirliklarining Osaka konferensiyalari yo‘riqnomalari (1994- yil, Osaka, Yaponiya). Hududiy qonunlar va m e’yoriy aktlam i-ham ta ’kidlab *o‘tish muhim. YYevropa iqtisodiy hamjamiyati ushbu ittifoqqa kiruvchi mam lakatlar turistik faoliyatini tartibga solish bo‘yicha bir qator qonunlar va m e’yoriy aktlar qabul qilgan. Masalan, yagona vizali hudud, turistik xizm atlar to ‘g‘risidagi Shengen shartnomasi (El Direktivasi № 90 G “ 134 13-may 1995-yil. «Turistik agentlik va mijoz o‘rtasida imzolanishi kerak bolgan namunaviy shartnoma», «Sayohat qilish shartnom asi bo‘yicha Xalqaro Konvensiya», 1970- yil 22-oktabrda FUAAV (FUAAV — turistik agentliklar uyushmasi Butunjahon Federatsiyasi) ning Bosh Assambleyasida qabul qilingan «M ehm onxona egalari va turistik agentliklar o ‘rtasida bitim lar tuzishga tegishli Xalqaro mehmonxona Konvensiyasi», 1979-yil 15- iyunda MGA FUAAV tom onidan qabul qilingan «Bojxona bojlarisiz savdo qiluvchi m agazinlar faoliyatini tartibga soluvchi me’yorlar» va hokazo. YoMovchilar va ularning yuklarini xalqaro havo, avtomobil va dengiz transportida tashish alohida tartibga solingan. Havo transporti Varshava Konvensiyasi bilan (1929-yil Varshavada qabul qilingan), avtomobilda yolovchilar va yuklarni tashish Berlin Konvensiyasi bilan (1975-yil, Berlin), dengiz transportida yo‘lovchilarni tashish esa Afina Konvensiyasi bilan boshqariladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
