O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi Urganch Davlat universiteti San’atshunoslik fakulteti

Avtomobil konstruksiyasiga qo`yiladigan asosiy talablar.
iish mumkin, ya’ni ijtimoiy va huquqiy, ishlab chiqarish, ekspluatatsiya va raqobatbardoshlik talablari.
• iitimoiv va huquqiy talablarga konstruksiyaning xavfsizligi; yuqori ergonomik va ekologik ko‘rsatkichlar, mamlakatimiz va xalqaro tashkilotlaming me’yori hujjatlariga mosligi kiradi.
• ishlab chiqarish talablariga material, mehnat sarfftiing kamligi va avtomobil tannarxining pastligi; agregat, uzel va detallar unifikatsiya darajasining yuqoriligi; aw al ishlatilgan konstruksiya va texnologiyalardan foydalanish mumkinligi; ishlab chiqarish koiami va mablag‘ga avtomobil konstruksiyasining mosligi kiradi.
• ekspluatatsiya talablariga avtomobilning yuk ko‘tarishdan toia foydalanish; yuqori o‘rtacha tezlik; yuqori yonilgi tejamkorligi; ishonchlilik; tashish vaqtida yuklaming saqlanishi; avtomobilning obhavo sharoitiga moslashganligi kiradi.
• raqobatbardoshlik talablariga zamonaviy talablarga jaberadigan yuqori sifat; patent tarafdan toza; xalqaro tan olinishi; eksport qilinishi mo‘ ljallanayotgan davlatlaming maxsus talablarga javob berishi kiradi.
Yuqorida sanab o‘tilgan barcha talablarni bir vaqtda qondirib bo‘lmaydi, chunki ba’zi talablar bir-biriga qarshi bo‘lishi mumkin. Shuning uchun avtomobilning vazifasi va ishlatilish sohasiga qarab avtomobilni loyihalash chog‘ida o‘rtacha (kompromiss)yechim qabul qilinadi.

Avtomobilning umumiy kompanovkasining asosiy maqsadi va vazifalari kompanovka sxemasini tanlash; texnik topshiriq talablarini bajarish (gabarit o‘lchamlari, o‘qlarga tushadigan massa, to‘la massa va h.k.); avtomobilning asosiy agregatlarini ratsional joylashtirishdan iborat.

Engil avtomobillarning kompanovka sxemalari kuzov shakli hamda dvigatel, transmissiya va yetakchi g‘ildiraklaming o‘zaro joylashuviga ko‘ra aniqlanadi. Zamonaviy yengil avtomobillar kuzovining shakli quyidagicha bo‘lishi mumkin: bir hajmli; ikki hajmli; uch hajmli.(l-rasm). Turli hajmlm kuzovlarning afzallik va kamchiliklari 1- jadvalda keltirilgan:



Yengil avtomobillar kuzovining shakli va o‘lchamlari haydovchi, yolovchi va asosiy agregatlarning o‘lchamlari va joylashuviga qarab tanlanadi.
Shuningdek,yengil avtomobillar kuzovining shakli va o‘lchamlari aniqlanayotganda haydovchi va yo‘lovchilaming joylashuvidagi qulaylik va haydovchi joyidan ko‘rinuvchanlik ham hisobga olinadi.