O`zbеkistоn rеspublikasi оliy va o`rta maхsus ta’lim vazirligi urganch davlat univеrsitеti

2.4. QALAYLANGAN VA YELIMLI BIRIKMALAR.

Bu turdagi birikmalar xalq xo`jaligining barcha sohalarida qo`llanadi. Jumladan, radiotexnika, elektronika va asbobsozlikda qalaylab biriktirish, yog`och, metall va plastmassadan ishlangan detallar va qurilmalarni elim yordamida biriktirish usullari keng tarqalgan. Qalaylangan va elimlangan birikmalarni shartli tasvirlash va belgilash qoidalari GOST 2.313-82 (ST SEV 138-81) da belgilanadi.
Bunday birikmalarning choklari chizmada yo`g`onlashtirilgan (yo`g`onligi 2S) tutash chiziqlarda tasvnrlanadi. Qalaylangan choklar S harfiga o`xshash shartli (S) belgi bilan belgilanadi. Elimlashdan hosil bo`lgan chok esa K harfiga o`xshash (K) shartli belgi bilan belgilanadi. Choklarni strelka bilan tugallanuvchn chikarish chizig`i va asosiy chiziqda o`tkazilgan shartli belgi bilan belgilanadi (88, 89shakllar).
Agar chok yopiq konturi (chiziq) bo`yicha bajarilgan bo`lsa, chiqarish chizig`ining uchiga, diametri 3...5 mm bo`lgan ingichka chiziqli aylana chizib qo`yiladi (90, 91-shakllar). Ayrim uchastkada chegaralangan choklarni ham 2S yo`g`onlikdagi chiziqlarda tasvirlanadi (92-shakl). Qalay yoki elim moddalarining belgilari, tegishli texniknormativ hujjatlarga muvofiq, chizmaning texnik talabnomalarida keltiriladi. Ayrim hollarda qalaylangan chok turlari GOST 19249-73 ga muvofiq chiqarish chizig`I tokchasida ko`rsatiladi (93-shakl), qalaylangan va elimlangan choklarning belgilanishi: POS 40 GOST 2.1931-76; elimi BF.10T GOST 2.2345-77. Bir xil markadagi qalay yoki elim bilan olingan choklarga bir xildagi tartib nomyeri byeriladi va u chiqarish chizig`i ustiga hamda chizmaning texnik talablariga quyidagicha yozib qo`yiladi: POS 40 GOST 2.1931-76 (№2).

88-shakl 89-shakl

90-shakl 91-shakl

92-shakl 93-shakl