O`zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt mоliya instituti

Relevantli daromad va xarajatlar - haqiqiy olingan daromad va qilingan xarajatlar bo‘lmay, ular kelajakda kutilayotgan daromad va xarajatlar hisoblanib, boshqaruv qarorlari ta’sirida o‘zgaradi.
Ularni tan olishning ikkita mezoni mavjud:

1. 
   agar daromad va xarajatlarning kelgusi boshqaruv qarorlari ta’sirida o‘zgarishi ko‘zda tutilsa, ular relevantli deyiladi;
   

1. 
   daromad va xarajatlarning miqdori boshqaruv qarorlari ta’sirida o‘zgarsa ya’ni ko‘p variantlilik vujudga kelsa, ular relevantli deyiladi.
   

Shuni ta’kidlash zarurki, haqiqiy xarajatlar va olingan daromadlar relevantli deb qaralmaydi, chunki qanday boshqaruv qarorlari qabul qilishdan qat’i nazar ularning miqdorini o‘zgartirib bo‘lmaydi.
Ko‘p variantlilik ya’ni relevantlik holatini quyidagicha tasvirlash mumkin (32.5-rasm).


32.5-rasm. Relevantlik darajasining aproksimatsiya chizig‘i bilan o‘zaro bog‘liqligi
Ushbu rasmdan ko‘rinib turibdiki, to‘g‘ri chiziqli o‘zgaruvchan xarajatlar bilan egri chiziqli o‘zgaruvchan xarajatlar ma’lum darajada alohida, ma’lum bir nuqtada esa bir tekisda harakat qiladi va keyinchalik yana ajralib ketadi. Mana shu chiziqlar qo‘shilgan oraliq relevantlik darajasi deb ataladi.
To‘plamlar (tenglamalar) usuli yordamida zararsizlik nuqtasi (rentabellik ostonasi)ni aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi.
Yalpi tushum - O‘zgaruvchan xarajatlar-
- Doimiy xarajatlar = Foyda
Formula ko‘rsatkichlari hisob-kitobini quyidagicha yoyib chiqish mumkin:
(Bir birlik mahsulotning bahosi  Bir birlik mahsulotning miqdori) - (Bir birlik mahsulotga qilingan o‘zgaruvchan xarajatlar  Bir birlik mahsulotning miqdori) - Doimiy xarajatlar = Foyda
Sotishlarning zararsizlik (kritik) nuqtasini aniqlashda quyidagi formuladan foydalaniladi: