O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot univеrsitеti

2 – rasm. Yetkazib berish zanjiri klassifikatsiyasini tuzilishi 
Manba: Muallif ishlanmasi 
Yuqoridagi rasmda yetkazib berish zanjiri klassifikatsiyasining tuzilishi 
keltirilgan. Ushbu klassifikatsiyaga asosan u uch guruxga ajratilgan, birinchi 
guruxiga yetkazib berish zanjirining oddiy boskichi kiritilgan, ikkinchi bosqichiga 
yetkazib berish zanjirining o‘rtacha qiyinlikdagi bosqichi kiritilgan va uchinchi 
bosqichida yetkazib berish zanjiridagi eng qiyin bosqichi kiritilgan.
Iktisodchi olimlarni ayrimlari yetkazib berish zanjirini uzaro sheriklar zanjiri 
deb ataydilar, ayrimlari esa yetkazib berish zanjirini ishlab chikarish logistikasi va 
taksimlash logistikasini uzaro boglikligi deb yuritadilar.
13
SHunday 
kilib 
logistik 
zanjir 
rakobatbardosh 
maxsulotni 
sungi 
istemolchilarga yetkazib berishda katnashuvchi kupgina jismoniy va yuridik 
shaxslarni chizikli tartiblangan tizimi xisoblanadi 
Ikkinchi karash, logistik zanjir bu-yagona nazorat ostida turgan kandaydir 
ishlab chikarish eki yetkazib berish tarmogini texnologik va logistik tizimidir. 
SHunday kilib bu xolatda logistik zanjir – bu logistik kanallarni yunalishlarini 
kupligi kabi tor ma’noda keladi. Logistik kanal u keng ma’nodagi tushuncha bulib 
u iktisodiy terminologiyada «Xaridorlardan tarkib topgan ta’minotchi, dalol, tashib 
13
Хўжаев Ф., Пўлатхўжаева Д., Боев О. Халқаро логистика. – 2016 й. 
Yetkazib berish 
zanjiri 
klassifikatsiyas
ini tuzilishi 
oddiy 
o`rta 
qiyin 

---

beruvchi, sugurtalovchi kabi shaxsiy tartibli tizim» ni uz ichiga oladi. Logistikani 
bu ikkita kategoriyasi uzaro uzviy boglangan. Logistika kanali bozor iqtisodiyotida 
iste'molchining potentsial tanlovini ifodalaydi va tanlovdan so'ng logistika 
zanjiriga aylanadi. 
Ta'minot zanjirlarini tasniflash Ta'minot zanjirining asosiy xarakteristikalari 
tovarlarni an'anaviy tashishdan ajratib turadi: bu esa uzaro sherk-kompaniyalar 
tizimi xisoblanadi; yetkazib berish zanjiri maksadi bulib-uzaro munosabatda 
bulgan kompaniyalarni yukori darajadagi kushilgan kiymat va daromad olish 
xisoblanadi.
Yetkazib berish zanjiri xar xil shakldagi mustakil tashkilotlardan tashkil 
topgan buladi. Xamkorlar kelishigan umumiy koidalarning strategiya va 
taktikasidan kelib chikib faoliyat olib boradilar; xamkorlikda bozor sigimini 
urganish va tovar ishlab chikarishni loyixalashtirish; 
Xom – ashyo dan boshlab to tayyor maxsulotlarni yetkazib berish zanjiridagi 
xarakatiga karab uni xarakteri va istemol kiymati uzgaradi- shu bilan birga u 
kushimcha kiymat xosil kiladi; 
Yuklarni yetkazib berishda ishni tashkil kilish va yetkazib berish zanjirini 
boshkarish – bu xamkorlikdagi axbarot okimlari va material ulchamlarini 
takomillashtirish xisoblanadi; foyda va tushumlarni uzaro taksimlash.