O„zbekistоn respublikаsi оliy vа o„rtа mахsus tа‟lim vаzirligi sаmаrqаnd dаvlаt universiteti

Skeptitsizm funksiyasi
. Unutmaslik kerakki, geosiyosat fanining asosiy 
tadqiqot ob‗yektini, kategoriyalarini, funksiyalarini, qonuniyatlarini, siyosiy 
jarayonlarga ta‗sir qilish mexanizmlarini ilk ko‗tarib chiqqan tadqiqotchilar 
G‗arbning yirik yetakchi mutamlakachi davlatlarining nazariyotchi mutaxassislari 
edi. Albatta ular xalqaro maydonda o‗z davlatlarining manfaatlarini himoya 
qilishga, yanada ta‗sir doiralarini mustahkamlashga harakat qilishgan. Yanada 

---

28 
aniqroq qilib ayttadigan bo‗lsak, ular o‗z tadqiqotlarida ustuvor yo‗nalish sifatida 
o‗z diqqat - e‗tiborlarini nimalarga qaratishgan: xalqaro maydonda o‗z 
hukmronligini o‗rnatish; rivojlanayotgan o‗lkalarni asoratga solish; ularni asoratda 
ushlab turish; o‗z manfatlariga xizmat qiladigan turli ziddiyatlarni keltirib 
chiqarish usullarini, mexanizmlarini tahlil etishgan. Agar biz geosiyosatchilarni 
barrikadaning o‗ng tomonida turgan deb faraz qilsak, barrikadaning chap tomonida 
turib manzarani tahlil qilgan geosiyosatchilar yo‗q. To‗g‗ri mustamlakachilik 
tizimi tugadi. Lekin xalqaro maydonda o‗z hukmronligini yangicha ko‗rinishda 
o‗rnatish, uni o‗z manfaatlariga mos ravishda tashkil etish, o‗z manfaatlarini 
ko‗proq amalga oshirish hissi yirik davlatlarning hukmron toifalari fikri xayolini 
tark etgani yo‗q. Qolaversa mustamlakachilikka intilish yangicha ko‗rinishlarda 
davom etmoqda: xalqaro tashkilotlar; xalqaro huquqiy normalar; Jahon sog‗liqni 
saqlash tashkiloti; siyosiy-ijtimoiy bitimlar, iqtisodiy-savdo bitimlari, kollektiv 
mudofaa va boshqacha ko‗rinishlarda. Turli mazmundagi siyosiy, iqtisodiy, harbiy, 
madaniy birlashmalarga ko‗r - ko‗rona ergashmaslik, kerak bo‗lsa turli 
mazmundagi iqtisodiy, texnologik ko‗mak, ilmiy - texnik hamkorlikka asoslangan 
dasturlarda ongli ishtirok etishni zamon talab qilmoqda. Ushbu jarayonlarni chuqur 
ilmiy tahlil qilish, unga qanday munosabatda bo‗lish zarur, zaruriyab bo‗lsa bu 
jarayonlarga shubha bilan qarash, ehtiyotkorlik singari ko‗nikmalarni skeptitsizm 
funksiyasi o‗zida ifoda. Ushbu sabab qator yirik davlatlarning yirik 
geosisyoatchilari o‗z tadqiqotlarida geosiyosat fanida bunday funksiyaga ehtiyoj 
sezishmagan.