O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

1. 
Mashqlarni shug’ullantiriladigan mushaklar maxsus qizdirilgandan keyingina qo’llash. 
2.
“Zarba” xarakatlarining dozasi bir seriyada 5-8 marta qaytarishdan oshmasligi kerak. 
3
. “Zarba” kuchining miqdori na faqat yuk bilan , balki ishchi amplitudaning qiymati bilan 
ham aniqlanadi. 
Har bir aniq holatda ushbu ko’rsatkichlarning qiymatlari empirik tarzda, jismoniy 
tayyorlanganlik darajasika ko’ra, aniqlanadi: 
–tananingdastlabki turish holati (poza) bajarilayotga mashqda ishchi kuch rivojlantilishi 
uchun zarur holatga ko’ra tanlanadi.Zarba uslubi sportchining MAT tomonidan mushaklarni 
samarali boshqarishdagi qobiliyatini oshirish imkonini beradi, bu esa mushaklarning jadalroq 
impulslashuvida ifodalanadi; 
–ishga ko’p miqdordagi xarakatlanuvchi mushaklarni jalb etish; 
– mushak tolalarining qisqarish vaqtini kamaytirish; 
–yon beruvchi ishlashdan yengib o’tuvchi ishlashga o’tish paytida motoneyronlarning 
ishlashida sinxronlashuvga erishish. 
Bunda asab-mushak reaksiyalari , erkin kuchv evaziga , mumkin bo’lgan miqdordan ancha 
katta bo’ladi.Xarakatning boshlang’ich qismida , bu uslubningxarakat tezligini va kuch miqdorini 
oshirishda alohida samarani ta’minlaydi (Bosko, 1985; Verxo- 
shanskiy, 1999). 
Zamonaviy badminton uchun bu juda muhim . chunki ko’plab xarakatlar qisqa va tezkor 
zarba old xarakati bilan bajariladi.
Kuch chidamligi 
–bu toliqishga qarshi tura olish qobiliyati bo’lib, tanlangan sport turida 
yuklamaning kuch kompnentlari ta’sirida yuzaga keladi.Kuch chidamligining ikki ko’rinishi qayd 
etilgan: 
–statistik chidamlik (o’q otish sportining barcha turlarida , gimnastikada juda muhimo); 
–dinamik chidamlik (sport o’yinlarida barcha turdagi siklik, asiklik ishlarda zarur).Dinamik 
chidamlik badmintonda qo’shimcha qum yoki qo’rg’oshin to’latilgan “kamar” ko’rinishidagi 
og’irlashtiruvchilardan foydalanish bilan ,shug’ullantiriladi.mashq paytida qo’llar kaftlariga, oyoq 
tizzalariga,va belga maxkamlanadi. Kross vaqtida, tezlanishda, sakrashlarda, raketka bilan yoki 
raketkasiz zarba xarakatlarini bajarishda qo’llaniladi .Odatdagi badminton raketkasi o’rnida tennis 
raketkasi yoki badminton raketkasiga turli to’rlar qoplagan (bu shamol qarshiligini oshirish uchun 
zarur)holda shug’ullanishadi. Barcha holatlarda xarakatlanishda , ichki va tashqi strukturasiga ko’ra 
musobaqadagiga yaqin qarshilikni yengish prinsipi saqlanadi.Dinamik mashqlar odatda , ko’p 
martalab , sezilarli toliqish yuzaga kelguncha , bajarish texnikasini buzmasdan , bajariladi(ayniqsa, 
raketka bilan zarba va himoya xarakatlarida). Masalan ,badmintonda raketka og’irligini ko’p marta 
oshirishning zarurati yo’q, biroq , qaytarishlar sonini seriyalar va seriyalar sonini deyarli oxirigacha, 
meyorlashtirish kerak. Texnik usullar qanchalik to’g’ri bajarilayotgani individual tarzda, har bir 
sportchi uchun alhida nazorat qilinadi. 
Maksimal kuch va tezlikning o’zaro bog’liqligini va ish sifatiga ta’sirini hisobga olish lozim. 
Badminton mashg’ulotlarida ,kuch chidamligi ustida ishlanganda , yuklama meyori aerobik 
energiyata’minotga yaqinlashadi , shuning uchun dam olish tanaffuslari ko’paytirilishi kerak. 
Sportchi tana vazni va yuklangan xarakatlar orasidagi salbiy korrelyasiya xaqmda qiziq 
ma’lumotlar mavjud: tana vazni qanchalik katta bo’lsa, qaytarishlar soni shunchalik kichik bo’lishi 
kerak(maksimal mumkin bo’lgan og’irlikning 25% dan 87,5% gacha oralig’ida , qancha bo’lishidan 
qat’iy nazar). 
Badmintonchilar uchun birinchi navbatda tezkor kuchni (zarbaning boshlang’ich , start va 
sakrash kuchini) va tezkor –kuch chidamligini (tez zarbdor, portlovchi sakrash, sprinter yugurish) 
rivojlantirish lozim. Ularni rivojlantirish mashg’ulotlarida amaliy jihatdan , zarba beruvchi qo’l va 
yelkaning deyarli barcha mushaklari , orqadagi bukuvchi va yoyuvchi mushaklar, tizza –tovon 
bo’g’imi mushaklariham, xarakatga keladi.Mushak qisqarishlariningasikllik va bir marotabaligi 
tufayli , badmintonda tezkorlik kuchi va tezkor-kuch chidamligining dinamik ko’rinishi yetakchilik 

---

61 
qiladi. Shuning uchun , yuqori malakali sportchilar asab-mushak o’zaro bog’liqligini 
mustahkamlash va kengaytirish, qarshilikni aniqlashda (tezkor kuchni takomillashtirish)mushak 
qisqarish tezligini oshirish, eng ko’p xarakatlanadigan mushaklarni charchoqqa qarshiligini 
oshirish(yuqori tezkor –kuch yuklamalarida , qaytarishlarning katta sonida) ustida doimo 
ishlashlari lozim, shuningdek kuch chidamligini oshirishlari kerak bo’ladi. Tezkor –kuch 
qobiliyatini rivojlantirish uchun badmintonda katta jadallikdagi , interval xarakterga ega, kuch 
chidamligini oshirish uchun –katta hajmga ega, biroq kichik va o’ratacha jadallikdagi interval 
davomli mashg’ulotlar qo’llaniladi.