Солиқ ҳисобининг объекти ва предмети

Soliq hisobi tamoyillari – soliq hisobini yuritishning metodologiyasi asosini tashkil etuvchi qoidalar tizimidir.

Bu ta’rifga va yuqoridagilarga asoslangan holda soliq hisobining tamoyillariga quyidagilar kiradi: ikki yoqlama yozish, davriylik, soliqlar bo’yicha majburiyatlarni tan olish, daromat va xarajatlar mos kelishi, konunlar bilan mustaxkamlanganlik tamoyillari.

Soliq hisobi predmeti va tamoyillarining o’ziga xosligi uning metodini ham aniqlashga imkon yaratadi. Bevosita metod va usullar yordamida soliq hisobining ob’ekti o’rganiladi. Buxgalteriya hisobining, shu jumladan soliq hisobining metodi va usullarini aniqlashda bevosita ularning maqsadi, funksiyasi, vazifasi hamda metodologiyasini hisobga olishimiz kerak. Soliq hisobining metodi umumqabul qilingan buxgalteriya hisobining metodi va usullariga asoslanishdan tashqari, o’zining maxsus metod va usullariga ega.

Soliq hisobining metodi – xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning xo’jalik operatsiyalari, aktivlari, soliqlar va majburiy to’lovlar bo’yicha majburiyatlar, daromad, xarajat va foyda ko’rsatkichlarini aks ettiruvchi usullar majmuasidir. Shunday qilib, soliq hisobining tamoyillari va metodini belgilab oldik. Тamoyillar va metodga asoslangan holda soliq hisobini olib borish metodologiyasining nazariy muammolarini yechishga harakat qilamiz. Soliq hisobotini olib borish metodikasi bo’yicha ham mutaxassislarning fikrlari har xil.

Ikkinchi pog’ona standartlarida har bir soliqning aniq turi va soliq hisobi jarayonlari va soliq hisobi bo’yicha soliq hisobini yuritish tartibi hamda buxgalteriya va soliq hisoblarining o’zaro bog’liqligi belgilanadi. Soliq hisobining hisob siyosati ikkinchi pog’ona standarti hisoblanadi.

Uchinchi pog’ona standartlari bo’lib, soliq hisobini olib boruvchilar ishlarini aniqlashtiruvchi va tartibga soluvchi nizomlar va yo’riqnomalar hisoblanadi»⁴². Soliq hisobini tashkil etishning quyidagi variantlari mavjud (3-rasm).

1. 
   Soliq hisobi siyosatini tasdiqlash asosida soliq hisobi registrlaridan foydalanilgan holda soliq hisobini tashkil etish;
   
2. 
   Moliyaviy hisob ma’lumotlari asosida soliq hisobi registrlarini shakllantirish asosida tashkil etish.
   

3-rasm. Soliq hisobini tashkil etish variantlari

Soliq hisobi siyosatini tasdiqlash asosida soliq hisobi registrlaridan foydalanilgan holda alohida soliq hisobini tashkil etish