O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

4. Mehnat vositalarining ko’pfunksiyaliligiga bog’liq kasblar (F)
Bu erda mehnat vositalarining psixologik ko’rinishi nazarda tutilgan – turli xil fikrdagi 
etalonlar (masalan, akrobatda – harakatlarning ketma – ketligini xayol qilish, direjyorda – 
ko’rsatmali etalonlar va boshqalar). 
To’rtinchi
 daraja
da mehnat 
sharoitiga
ko’ra har bir guruhning o’ziga xos quyidagi belgilari 
ko’rinadi: 
1. Mikromuhit, maishiy qulayliklar, «xonakilashtirilgan» sharoitlarda ishlovchilar (m):
laborantlar, buxgalterlar, EHM operatorlari. 
2. Har qanday ob – havo sharoitida ham ochiq havoda bo’lish zarurati bilan bog’liq 
ishlar (o):
agronom, po’lat va temirbeton konstruksiyalarni montajlovchi, davlat avtoinspeksiya 
nazoratchisi. 
3. Noqulay shart – sharoitlar – balandlikda, suv tagida, er ostida, yuqori hamda past 
temperaturada va hokazolardagi ishlar (n):
antenachi – machtachi, g’ovvos, tog’ kombayni 
mashinisti, o’t uchuruvchi. 
4. Insonlarning ma’naviy hayoti va sog’ligi uchun javobgar bo’ladigan, asosan 
qadriyatlarga yo’naltirilgan ishlar (m)
: MTM tarbiyachilari, o’qituvchilar, izquvarlar. 
Xulosa qilib aytganda, ushbu to’rtta guruhdagilar bir – birini inkor qilmaydigan, ba’zida bir 
yo’nalishda ish yurituvchilardir. Ular faqatgina inson o’zi uchun zarur bo’lgan vositalar, belgilar 
asosida kasbiy farqlanishlardir.

---

63 
3- Ma’ruza. Amaliy sport psixologi faoliyatining xususiyatlari 
 
1
. 
Psixolog xizmati nima u?
Mamlakatdagi iqtisodiy-ijtimoiy islohotlarning samarali bo‘lishini ta’minlash, ishlab-
chiqarishda va ijtimoiy hayotning barcha bo‘g‘inlarida inson omilidan foydalanish, har bir ijtimoiy 
shaxs imkoniyatlarini to‘la-to‘kis yuzaga chiqarish masalasi bilan bog‘liq quyidagi vazifalarni 
amalga oshirish mas’uliyatini yukladi:
Aholi o‘rtasida psixologik savodxonlikni oshirishga qaratilgan qator tadbirlarni 
belgilash va uni amalga oshirish;
Xar bir shaxs imkoniyatini O‘zbekiston psixologlari oldiga psixologik xizmat 
jamoadagi 
ijtimoiy-psixologik 
iqlimni 
O‘zbekistonda olib borilayotgan ijtimoiy-
iqtisodiy va etnopsixologik tamoyillariga 
moslashtirilgan eng ilg‘or testlar,metodikalar, 
asosida o‘rganish, tahlil qilish va bu borada 
tegishli xulosalar chiqarish; 
Xodimlarni 
tanlash 
va 
psixologik 
imkoniyatlari 
asosida 
turli 
sohalarga yunaltirishda ma’muriy tashkilotlarga ko‘maklashish, shuningdek barcha bulindagi rahbar 
xodimlarning mamlakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot talabiga mos psixologik savodxonligini 
oshirish maqsadida qisqa muddatli " ijtimoiy psixologiya " kurslarini tashkil etish; 
Fuqarolarning kasbiy yo‘nalishlarini aniqlash va mehnat birjalari faoliyatini 
rejalashtirishda faol yordam ko‘rsatish;
Shuningdek, mazkur sohalarda psixologik xizmatni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun 
"sotsiolog-psixologlar", "amaliyotchi - psixologlar" tayyorlash mexanizmini ishlab chiqish bugungi 
kunda eng dolzarb muammo ekanligi yanada sezilmoqda. Yuqoridagi vazifalarni amalga oshirish 
borasida olimlar tomonidan talaygina nazariy-ilmiy va amaliy uslubiy ishlar amalga oshirildi. 
Jumladan, Nizomiy nomli Toshkent Davlat pedagogika universitetida, Mirzo Ulug‘bek nomidagi 
milliy Universitetida olib borilayotgan ilmiy amaliy tadqiqot ishlari u yoki bu sohada 
psixologiyaning amaliy tatbiqini yaqqol va ravshan namoyon etmoqdakim, bu xayrli ishlar 
O‘zbekistonda tashkil etilajak umumiy psixologik xizmat tizimining dastlabki ilmiy-tashkiliy 
asosini barpo etishda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Masala moxiyatiga, ya’ni tadqiqot maqsadiga aniq va konkret yondashadigan bo‘lsak 
psixologik xizmatning aynan ilmiy tashkiliy mazmuni va psixologik xizmat tatbiqining 
amaliyotdagi faoliyat yo‘nalishlari haqida fikr mulohaza yuritishga va mazkur fikr-mulohazalarni 
O‘zbekistondagi psixologik xizmatning bugungi holatini tahlil qilish nuqtai nazaridan talqin 
qilishga to‘g‘ri keladi. 
(4-rasmga qarang). 
Psixologik xizmatning ilmiy-amaliy asoslariga ilg‘or psixologiya fanidagi nazariy-ilmiy, 
metodologik yo‘llanmalar, tamoyillar, mezonlar va xulosalarning amaliyotdagi tatbiqi kiradi. Bu 
tatbiq esa ilmiy-amaliy ish jarayonining psixologik oqartuv, psixoprofilaktika, psixodiagnostika, 
psixokorreksiya, psixologik maslahatlar kabi yo‘nalishlarida o‘z ifodasini topadi. Psixologik 
xizmatning tashkiliy faoliyat asoslari, deganda, qaysi sohada psixologik xizmatning tashkil 
etilishiga qarab o‘sha soha yo‘nalishidagi yuqorii tashkilot qarori va shu qarorga muvofiq tashkilot, 
korxona muassasalarda psixologik xizmat tizimining xududiy psixologik xizmat markazlari 
•