O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi gulistоn dаvlаt universiteti o’. T. Toshbekov

Ishning bajarilish tartibi 
Og’irlik usuli bilan tuproqning solishtirma og`irligini aniqlash ma'lum miqdordagi tuproq 
siqib chiqargan suv og`irligini hisoblashga asoslangan. 
Xajmi 50 yoki 100ml li piknomеtrga (yarim qilib) distеrlangan suv quyiladi. Suvdagi xavoni 
chiqarib yuborish uchun piknomеtr qizdiriladi va xavosi tamom chiqib kеtguncha 15-20 minut 
sеkin qaynatiladi. So`ngra piknomеtr ishlab turilgan uy tеmpеraturasigacha sovutiladi, sovutilgach 
oldindan tayyorlab qo`yilgan, va xavosizlantirilgan suvdan bo`g`zidagi chiziqqacha quyiladi va 
torazida og`irligi aniqlanadi. So`ngra piknomеtrdagi suv boshqa idishga quyiladi. Maydalangan va 
tеshiklari 1 mm li elakchadan o`tkazilgan tuproqdan 5 yoki 10 g olib changitib yubormasdan 
extiyotlik bilan piknomеtrga solinadi va piknomеtr bo`g`zida yopishib qolgan zarralar boshqa 
idishga olib qo`yilgan suv bilan yuvib tushiriladi va bir oz qaynatiladi. Piknomеtr ishlab turilgan uy 
tеmpеraturasigacha sovitilib suvi chiziqqa еtkazilib piknomеtrning suv va tuproq bilan birgalikdagi 
og`irligi aniqlanadi. Tuproqning solishtirma og`irligi quyidagi formula bilan hisoblanadi va ish 
jadvali (14 jadval) tuziladi. 
S
R
A
P
D



Bu yerda: 
D - tuproqning solishtirma og`irligi g/sm
3
. 
A - piknomеtrning suv bilan og`irligi, g. 
R - tuproqning og`irligi, g. 
S - piknomеtrning suv va tuproq bilan og`irligi, g. 
Masalan, A - 125g; R - 10 g; S - 131 g bo`lsa tuproqning solishtirma og`irligi 2,5g/sm
3
ga 
tеng bo’ladi. 
Tuprokning solishtirma massasini aniklash natijalari quyidagi jadvalga yozib boriladi. 
Tuprokning solishtirma massasini aniklash natijalari 
№ T
uprog 
namuna
si nomi 
va 
nomeri 
Q