O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi davlat soliq qo‘mitasi soliq akademiyasi

15.1-jadval
Rivojlangan mamlakatlarining franchiza va franchayzerlar miqdorlari⁷⁵

Davlatlar	Franchayzerlar miqdori	Franchayz-lar miqdori	Tarmoq xususiyatiga ega bo’lgan oyu’ektlar soni	Tarqom xususiyatiga ega bo’lgan korxonalarda band bo’lganlar (xodimlar)	Davlatning YaIMga nisbati (foizda)
Xitoy	4 000,00	260,00	*	2 400 000,00	8.7%
Koreya	2 500,00	240,00	*	1 200 000,00	8.5%
AQSh	2 200,00	250,00	854 511,00	21 000 000,00	15%
Braziliya	1 643,00	79 988,00	*	*	*
Frantsiya	1 369,00	516,00	53 002,00	82 587,00	*
Yaponiya	1 231,00	230 822,00	*	2 500 000,00	0.4%
Avstraliya	1 000,00	70,00	*	*	*
Germaniya	960,00	58,00	58,00	452,00	*
Buyuk Britaniya	842,00	348,00	348,00	465,00	*
Rossiya	485,00	8 615,00	20 731,00	277 48	*
Finlyandiya	265,00	68,00	68,00	42,00	3 5%

Franchayz – bu biror bir shaxs (jismoniy yoki yuridik) tomonidan yaratilgan va shu nom bilan ishlash orqali bozorda iste’molchilar tan oladigan nomni ikkinchi bir shaxsga muayyan bir shartlar evaziga foydalanish uchun berilishidir.
Franchayzer – bu litsenziyalash berish orqali yoki o’ziga tegishli bo’lgan bo’lgan nom, nou-xau yoki operatsion sistema xuquqidan foydalanishni ikkinchi shaxsga beruvchi kompaniyadir. Misol uchun biror bir korxona restoran ochib uning nomini tanitib, xizmat sifatini tashkil etdi va bozorda o’z obro’siga ega bo’ldi. Shu korxona nomini biror bir boshqa restoran egalari ishlatishi uchun yuqoridagi korxona egalaridan ruxsat yoki litsenziya olishlari shart bo’ladi.
Ilmiy-texnikaviy yangiliklar xaridor mulkiga aylanish sharti bilan yoki o’z egasi mulki bo’laturib, vaqtincha foydalanish huquqi yoki shartlari orqali ishlab chiqarishga tadbiq etadi. Ishlab chiqarish sub’ektlarini novatsiyalarga, ya’ni unga yangilik kiritib borishga undaydi.
Manolog bozorining barcha turlarga (manolog raqobati bozor, sofmanalogiya bozori) barham berish, erkin va kuchli, ichki va tashqi raqobat muhitiga ega bo’lgan bozorlarning qaror topishi nomoddiy aktivlarning doimiy tarzda kengaytirib borishni va ular jamlanmasi tarkibini yangilab borish zaruriyatini yuzaga keltiradi. Bunday sharoitda biznes yangi loyihalariga investitsiya kiritiladi, o’z imidji, obro’-e’tiboriga va bozordagi mavqeiga ega bo’lgan, yo’lga qo’yilgan, xaridorlarga ega bo’lgan hamda faoliyat yuritib turgan firma, korxonalarni sotib olish afzalroqdir. Biznes, tadbirkorlik sohalarida yangi firmalar tashkil qilishdan ko’ra mavjud bo’lgan va faoliyati yo’lga qo’yilgan firmalarni sotib olish afzal ko’riladi. Vaholanki yangisini tashkil etishdan, faoliyat yuritayotgan qimmatroq bo’lsada, kuchli raqobat yo’lga qo’yilgan, o’zining sirli kuchiga ega bo’lgan, kompaniyaga investitsiya kiritishni taqozo etadi. Bunda kompaniyaning jami aktiv va passiv qiymatidan tashqari uning o’zidan ajralmas sezib bo’lmas afzalliklari, ya’ni gudvill ham hisobga olingan holda sotiladi. Ular nomoddiy aktivlarga bo’lgan e’tiborni kuchayishidan dalolat beradi.