O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi bеrdаq nоmidаgi qоrаqаlpоq dаvlаt univеrsitеti

Gips. Gipsning tabiiy —CaSO₄ • 2H₂O₅ kuydirilgan -(CaSO₄)₂. H₂O, suvsiz gips — CaSO₄ xillari bo'ladi.

Kuydirilgan (yarim suvli) gips yoki alebastr (CaSO₄)₂ • H₂O tabiiy gipsni 150 —180°C da qizdirish yo'li bilan olinadi:

2 [CaSO₄ • 2H₂O] -> (CaSO₄)₂ • H₂O + 3H₂O

tabiiy gips kuydirilgan gips

Alebastr kukuni suv bilan aralashtirilsa, yarim suyuq piastik massa hosil bo'ladi va u tez qotadi. Qotish jarayoni suv biriktirilishi natijasida sodir bo'ladi:

(CaSO₄)₂ •H₂O + 3H₂O= 2 [CaSO₄ • 2H₂O]

Kuydirilgan gipsning qotish xossasidan amalda foydalaniladi. Chunonchi, alebastr bilan qum va suv aralashmasi suvoqchilikda ishlatiladi. Toza alebastrdan bezak buyumlari, tibbiyotda esa gipsli bog'lamlar quyishda foydalaniladi.

Agar tabiiy gips CaSO₄-2H₂O anchayuqori temperaturagacha qizdirilsa, bunday holda suvning hammasi yo'qoladi:

CaSO₄-2H₂O ^t0c—>CaS0₄+2H₂0

•Hosil bo'lgan suvsiz gips CaSO₄ endi suv biriktirish xossasiga ega bolmaydi va shuning uchun uni „o'lik gips" deb ataladi.

Magniy. Tabiatda ko'p miqdorda magniy karbonat holida uchraydi; magniy karbonat magnezit MgCO₃ va dolomit MgCO₃-CaCO₃ minerallarini hosil qiladi. Magniy sulfat bilan magniy xlorid kaliyli minerallar - kainit KCl-MgS0₄-3H₂0 va karnallit KClMgCL/6H₂O tarkibiga kiradi, shuningdek, ular dengiz suvida ham bo'ladi, dengiz suvining taxir bo'lishiga sabab ham ana shu. Yer po'stlog'ida magniyning umumiy miqdori massa jihatidan 2,35% ni tashkil etadi.