O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi bеrdаq nоmidаgi qоrаqаlpоq dаvlаt univеrsitеti

CaCO₂ —>CaO + CO₂T

Kalsiy oksid oq rangli, qiyin suyuqlanadigan (257 0°C da suyuq-lanadi) modda, aktiv metaliarning asosli oksidlariga xos kimyoviy xossalarga ega.

Kalsiy oksidning suv bilan reaksiyasi ko'p miqdorda issiqlik ajralishi bilan boradi:

CaO + H₂O = Ca(OH)₂ + Q

Kalsiy oksid so'ndirilmagan ohakning, kalsiy gidroksid esa so'ndirilgan ohakning tarkibiy qismi hisoblanadi. Kalsiy oksidini suv bilan reaksiyasi ohakni so'ndirish deb ata-ladi. Kalsiy oksid, asosan, so'ndirilgan ohak olish uchun ishlatiladi.

Kalsiy gidroksid Ca(OH)₂ amaliy jihatdan katta ahamiyatga ega. U so'ndirilgan ohak, ohak suti va ohakli suv sifatida ishlatiladi. So'ndirilgan ohak mayda g'ovak kukun, odatda kulrang tusli Ca(OH)₂, suvda bir oz eriydi (20° C da, 1 1 suvda 1,56 g eriydi). So'ndirilgan ohakning sement, suv va qum bilan xamirsimon aralash-masi qurilishda ishlatiladi. Aralashma asta-sekin qotadi.

Ohak suti—sutga o'xshash loyqa (suspenziya). U mol miqdordagi so'ndirilgan ohak suvga aralashtirilganda hosil bo'ladi. Ohak suti xlorli ohak tayyorlashda, qand ishlab chiqarishda, o'simliklarmng kasal-liklariga qarshi ishlatiladigan aralashmalar tayyorlashda, daraxtlarning tanasini oqlashda ishlatiladi.

Ohakli suv — kalsiy gidroksidning ohak sutini fiitrlashda olinadigan tiniq eritmasidir. U laboratoriyada uglerod (IV) oksidni aniqlashda ishlatiladi:

Ca(OH)₂ + CO₂ -= CaCO₃ 1 + H₂O

Uglerod (IV) oksid uzoq vaqt davomida filtrdan o'tkazilganda eritma tiniq bo'lib qoladi:

CaCO₃ + CIO₂ + H₂O -= Ca(HCO₃)₂

Agar olingan kalsiy gidrokarbonatning tiniq eritmasi qizdirilsa, yana qaytadan loyqalanish sodir bo'ladi:

Ca (HCO₃)₂ -> CaCO₃ l + H₂O + CO₂

Bu kabi jarayonlar tabiatda ham sodir bo'lib turadi. Agar suv tarkibida erigan uglerod (IV) oksid bo'lsa, u ohaktoshga ta'sir qiladi va kalsiy karbonatning ma'lum bir qismi suvda eriydigan kalsiy gidrokarbonatga aylanadi. Yer yuzasida eritma qiziydi va undan yana kalsiy karbonat cho'kmasi tushadi.

Xlorli ohak katta amaliy ahamiyatga ega. U so'ndirilgan ohakning xlor bilan reaksiyasida hosil bo'ladi:

2Ca(OH)₂ + 2C1₂ -= Ca(C1O)₂ + CaCl₂ + 2H₂O

Xlorli ohakning ta'sir etuvchi tarkibiy qismi kalsiy gipo-xloritdir.Gipoxloritlar gidrolizgauchraydi. Bunda gipoxlorit kislota ajralib chiqadi. Gipoxlorit kislotani uning tuzidan, hatto karbonat kislota ham siqib chiqaradi:

Ca(C1O)₂ + H₂O+ CO₂ -= CaCO₃ + 2HC1O

Q0 10— KimyoGipoxlorit kislota mustahkam emas, u oson parchalanadi: 2HC1O - 2HC1 + O₂H

Xlorli ohakning bu xossasidan ohorlash, dezinfeksiyalash va degazatsiyalashda foydalaniladi.