O`zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа‘lim

Tavsiflar
Ko`rsatkich qiymati
Nominal statistik tavsiflar
100М, Pt100, ХА (К) 
Temperatura diapazoni 
-50…+50, -50…+75, -50…+100, -50…+150, -50…+180, 
0…+50, 0…+100, 0…+150, 0…+180, 0…+200, 0…+300, 
0…+400, 0…+500, 0…+600, 0…+900, 0…+1200, 0…+1300 
°C 
Chiqish signali 
4…20 mА 
Aniqlik sinfi 
0,25% 
Klimatik tayyorlanishi 
S3 (-10…+70 °С), D3 (-50…+70 °С), Т3 (-25…+80 °С) 
Chang, nam ximoyasi 
IP65 
(salnik 
М16×1,5) 
IP54 
(vilka 
PLT-164) 
IP65 
(kabelli 
kirish 
VG9-MS68 
(metall)) 
IP54 (VG9-K68 (plastik)) 
Tayyorlash variantlari 
umumsanoat, Ex (ExiaCT6 X) 
Manbaa kuchlanishi 
=12…36 V 
Iste‘mol quvvati 
0,8 Wt gacha 
Ish rejimini o`rnatish vaqti 15 minutgacha 
Chiqish signalini o`rnatish 
vaqti 
2 dan 80 sekundgacha 
Klemmalar 
kalligi 
materiali 
Alyuminiy qorishmasi 
O`lchash 
muxiti 
bilan 
kontaktdagi 
ximoya 
armaturasi materiali 
12Х18Н10Т, КТМС-kabel, Luxal 203 

---

21
Sh-9329 - mikroprotsessorli ko'p funktsiyali asbob 
Sh-9329 
videografik 
registratorlar 
o'lchash, yozish, sozlash va signalizatsiya 
asboblari 
sifatida 
foydalanish 
uchun 
mo'ljallangan. 
Zamonaviy 
funktsional 
asboblar – Sh-9329 registratorlari, istalgan 
turdagi 
o`ziyozar 
moslamalar 
va 
registratorlarni almashtirishi mumkin. Ular 
sarf materiallarini talab qilmaydi, ular yuqori 
ishonchliligi bilan ajralib turadi. 
Sh-9329 seriyali barcha videografik registratorlar quyidagi o'ziga xos xususiyatlarga 
ega:
 
-
Universal kirish ulanmalari. 
-
Yuqori o`lchash aniqligi (0,1 aniqlik sinfi). 
-
Ko'p funktsiyalilik (o'lchash, qayd qilish, indikatsiya, signalizatsiya, tartibga 
solish, matematik ishlov berish, toklarni hisobga olish). 
-
Ishlab chiqarish muhitida (chang, tebranish, yuqori yoki past temperatura) 
ishlash paytida yuqori ishonchlilik. 
-
Ko`rsatishning turli shakllari (raqamli, analog, gistogramma va boshqalar). 
-
Arxivning har xil turlari (smenali, oylik, buxgalteriya ish vaqti, harajatlar va 
boshqalar). 
-
Umumiy interfeyslarning mavjudligi (RS-232 / RS-485, Ethernet, USB) ular 
asosida axborot va boshqaruv tizimini yaratishga imkon beradi. 
-
Dasturiy ta'minotning bepul to'plami (konfigurator, arxiv menejeri, OPC 
server). 
-
Boshqarish oson (qulay sozlash va sozlash menyusi). 
-
Xavfsizlik (barcha o'chirilgan sozlamalar va arxiv ma'lumotlarini saqlash, 
quvvatni o'chirib qo'yish, ichki va tashqi disklarda arxivni nusxalash, 
sozlamalarga kirishni cheklash). 

---

22
-
O'rnatishning qulayligi (tashqi konturlarning ulanishi kanalli plitalardan 
foydalangan holda ko'p kanalli qurilmalar uchun, kichik kanalli qurilmalar 
uchun - qurilmaning orqa tarafidagi olinadigan bloklardan foydalangan holda). 
2.3 Avtomatlashtirish vositalarini tavsiflash 
Retsept-aralashtirish kompleksini avtomatlashtirish tizimini qurish uchun asos 
bo`lib – sath (gidrostatik bosim) datchigi, qarshilik va termoelektrik termometrlari, 
universal kontrollerga uzatiladigan birxillashgan signallarga ega bo'lgan ortiqcha 
bosim o'zgartkichlari hisoblanadi. 
Qarshilik termometrlarning (termoo`zgartkich) ishlash printsipi taemperatura 
o'zgarishi bilan materiallarning (metallar, ularning oksidlari va tuzlari) elektr 
qarshiligining 
o'zgartirishiga 
asoslangan. 
Temperaturaning 
o'zgarishi 
bilan 
materiallarning qarshiligidagi o'zgarishlarni tavsiflovchi qiymat qarshilikning 
temperatura koeffitsienti deb nomlanadi. Qarshilik termometrlari ikki turda: 
o'tkazgichli va yarimo'tkazgichli bo`ladi. 
Temperaturani o'lchash uchun -50 ... 200 °C temperaturada misli sezgir 
elementlar, -200 ... 750 °C temperaturada platinali sezgir elementlardan 
foydalaniladi. Platinali asboblar aniqroq, misli asboblari esa arzonroq.

 
Qarshilik termometri

1 - metall sim; 2 - himoya naycha; 3 - keramik kukun; 4 - chiqishlar; 5 - sezgir 
element; 6 - himoya armatura; 7 - germetik; 8 - klemmalar; 9 - qopqoq; 10 - kallik 
korpusi; 11 - ulanish shtutseri. 

---

23
Sezgir element diametri 0,03-1 mm bo'lgan platina yoki mis simdan yasalgan. 
Tebranishga qarshilikni oshirish uchun sim yupqa devorli naychaga joylashtirilgan va 
keramik kukun bilan to'ldiriladi. Himoya armaturasi diametri 10 mm bo'lgan 
zanglamaydigan po'latdan yasalgan gilza bo'lib, u bir uchida payvandlangan va 
keramik kukun bilan to'ldirilgan. Sensor terminallarining uchlari ulanish kalligining 
terminal blokiga ulanadi. 
Qarshilik termometrlari bilan birgalikda ikkilamchi asboblar sifatida 
logometrlar va muvozanat ko'priklari qo'llaniladi. Bundan tashqari, birxillashgan 
chiqish signaliga ega (0 ... 5 va 4 ... 20 mA) bo'lgan qarshilik termometrlari ham 
ishlab chiqariladi. 
Qarshilik termometrlari past temperaturalar uchun mos hisoblanadi, yuqori 
aniqlik va ishonchlilikka ega. Ushbu sxemada birxillashgan chiqish signaliga ega 
bo'lgan termometr ishlatiladi, bu yanada foydali, chunki normalashtiruvchi 
o`zgartkichni o'rnatish zaruratu bo`lmaydi. 
Sathni o'lchashning gidrostatik usuli suyuqlikdagi gidrostatik bosim chuqurlikka, 
ya'ni suyuqlik sirtidan bo`lgan masofaga mutanosib bo'lishiga asoslanadi. 
Sathni gidrostatik usulda o'lchash uchun bosim yoki bosimlar o`zgarishini 
o'lchash asboblaridan foydalanish mumkin. Shuning uchun bunday sath o'lchagichlar 
difmanometrik deb ham ataladi. 
5-a rasmda ko'rsatilgan sxemada difmanometr 1 ulanganda, unga berilgan bosim 
o`zgarishi suyuqlikning gidrostatik bosimiga teng bo'ladi, bu o'lchanadigan N sathga 
to'g'ri keladi. 
Agar rezervuar ichidagi suyuqlik ortiqcha bosim ostida bo'lsa, u holda 
difmanometr 4-b rasmda ko'rsatilgan sxema bo'yicha ulanadi va uning musbat 
kamerasi suyuqlik ustidagi bo'shliqqa tenglashtiruvchi idish 2 orqali ulanadi. Bu idish 
suyuqlik bilan to'ldirilgan bo'lib, uning ustuni musbat kamerada o`zgarmas gidrostatik 
bosimni hosil qiladi. Shu sababli, difmanometr kamerasidagi suyuqlikning gidrostatik 
bosimlari farqiga teng bo'lgan, o'lchanayotgan bosimlar farqi tenglashtiruvchi 
idishidagi sath H
max
va o'lchanayotgan sath H o'rtasidagi farqga proportsional bo'ladi. 

---

24
Tenglashtiruvchi idishdagi sath o`zgarmas va aniq bo'lganligi sababli uni har doim 
asbobning ko`rsatishida hisobga olish mumkin. 
Sathni qo'shimcha tenglashtirish idishisiz ham o'lchash mumkin. Buning uchun 
manometr to'g'ridan-to'g'ri sig`imning pastki qismidagi devorga o'rnatiladi. 
O'lchash xatoligi 1,5-2 % ni tashkil qiladi. 
Bosimni o'lchash uchun ortiqcha bosimni o'lchash o`zgartkichi (DI) ishlatiladi. 
O`zgartkich o'lchash bloki va elektron qurilmadan iborat . 
Membranali tenzoo`zgartkich 1 asos 2 ichiga joylashtirilgan. U boshqariladigan 
muhit ta'siridan, tashqi kontur bo'ylab asosga payvandlangan, gofrlangan metalli 
ajratuvchi membrana 3 yordamida himoyalangan. Tenzoo`zgartkichgichning ichki 
bo'shlig'i 4 kremniy-organik suyuqlik bilan to'ldirilgan. Bo'shliq 5 atmosfera bilan 
ulangan. O'lchanayotgan bosim flanets 7 ning kamerasi 6 ga uzatiladi. 
O'lchanayotgan bosim membrana 3 ga va suyuqlik orqali tenzoo`zgartkich 1 ning 
membranasiga ta'sir qiladi, bu uning egilishini va proportsional ravishda 
tenzorezistorlarning qarshiligini oshishini keltirib chiqaradi. Tenzoo`zgartkichda xosil 
bo`lgan elektr signal elektron blok 8 ga termjkirish simlari 9 orqali uzatiladi. Bosim 
datchiklarining elektron blokida stabilizatsiyalangan quvvat manbai, kuchaytirish 
koeffitsienti rostlanadigan differentsial kuchaytirgich va signalni birxillashgan 0 ... 5 
mA yoki 4 ... 20mA tok signaliga o`zgartkich joylashgan. 

---

25
Xulosa 
Ushbu kurs ishida shokolad massasini tayyorlash oqim liniyasi o'rganildi. O`z 
navbatida retsept-aralashtirish kompleksiga alohida e'tibor qaratildi, chunki aynan 
unda shokoladli aralashmalar tayyorlanishi amalga oshiriladi. 
Kurs ishining asosiy vazifasi retsept-aralashtirish kompleksining sxemasida 
asosiy uskunalarni avtomatlashtirish zarurati edi. Ushbu jarayonni avtomatlashtirish 
mahsulot sifatini yaxshilash uchun retseptga qat'iy rioya qilish: komponentlarni 
dozalash, temperatura rejimlarini saqlab turish, zarralar o`lchamini rostlab borish 
lozim bo'lganligi sababli zarur edi. Shuningdek, avtomatlashtirish tufayli qo'l 
mehnatining ulushi sezilarli darajada kamayadi, bu juda muhim, chunki zamonaviy 
korxonalar ishlab chiqarish jarayoniga inson omilining ta'sirini kamaytirishga 
intilmoqda. Uskunaning aniqligi ham ortadi va natijada texnologik yo'qotishlar 
kamayadi va mahsulot ishlab chiqarish ko'payadi. 

---

26
Bibliografik ro`yxat