O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta- maxsus ta‟lim vazir ligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti ro‟yxatga olindi

Nasosni tanlash. 
(4.13) formula yordamida kerakli napor topiladi: 
 
1) Berilgan ish unumdorlikda bunday naporni bir bosqichli markazdan qochma nasos hosil 
qiladi (ilovadagi 3 jadval). 
2) Ushbu nasosning foydali quvvatini (4.11) formula orqali hisoblab topish mumkin: 
 
 Foydali ish koeffisiyentini 
 
va 
deb qabul qilib, (4.14) formuladan 
dvigatel o`qidagi quvvatni aniqlaymiz: 
 
4.1 – rasm. Markazdan qochma nasos 
Ilovadagi 1 – jadvaldan
ushbu ish unumdorlik va naporga mos X45/31 markali markazdan 
qochma nasos to`g‘ri keladi. Bu nasosning optimal ish rejimida 
Q
= 1,25 
. 
10
-2
m
3
/c, 
H 
= 31 m, 
. Nasosga A02-52-2 elektr dvigateli o`rnatilgan bo`lib, uning nominal quvvati 
N
=13 kVt, 
. Dvigatel o`qining aylanish chastotasi 
n 
= 48,3 s
-1
.
Kavitatsiya uchun naporning zahirasi (4.16) formuladan topiladi: 
 

---

111 
To`yingan suv bug‘ining bosimi [4] dan aniqlanadi va u 20
0 
S da 
p
t 
= 2,35 
.
10
3
Pa ga tengdir. 
Atmosfera bosimi 
p
1 
= 10
5
Pa va so`rish patrubkasining diametri quvurning diametriga teng deb 
qabul qilamiz. 
Unda, quyidagi formula orqali
 
ekanligini aniqlaymiz. Shunday qilib, nasosni idishdagi suyuqlik sathidan 4 m balandlikda 
o`rnatish mumkin bo‘lar ekan. 
5-mashg‟ulot. Ventilyatorlarni hisoblash 
Havoning temperaturasi 20
0
S, sarfi esa – 0,4 m
3
/s. Havo adsorberning pastki qismiga 
yuborilmoqda. Adsorbent qatlamining ostidagi va ustidagi havoning bosimi atmosfera bosimiga 
tengdir. Sorbent zarrachalarining zichligi 
, o`rtacha o`lchami 
d
= 0,0020 m va 
shakl faktori 
F
= 0,8. Qo`zg‘almas sorbent qatlamining balandligi 
H
= 0,65 m, g‘ovakligi 
0,4 
m
3
/m
3
. Adsorberning ichki diametri 
D
= 1,34 m. Havo so`rib olish joyidan adsorbergacha bo`lgan 
quvurning uzunligi 
l
= 20 m. Quvurda 90
0
li 4 ta tirsak va 1 ta zadvijka o`rnatilgan. 
Adsorber orqali havoni uzatish uchun ventilyator tanlansin talab qilinadi. 
Qatlam holatini aniqlaymiz: 
Qurilmadagi havoning fiktiv tezligini topamiz: 
Arximed mezonini quyidagi formuladan hisoblaymiz: 
Reynol‘ds mezoni qiymatini (
Re
m.k
) Todes formulasi orqali hisoblab topish mumkin: 
 
Mavhum qaynash tezligi esa ushbu formuladan aniqlanadi: 
Shunday qilib, 
(0,284 m/s 
0,451 m/s); demak qatlam qo`zg‘almas holatda. 
Qatlamdagi Reynol‘ds mezonining qiymati aniqlanadi: 
Qarshilik koeffitsiyenti ushbu formuladan topiladi: 
 
Adsorbent qatlamining gidravlik qarshiligi hisoblanadi: 
 
Adsorberdagi gaz taqsimlovchi to`r parda va boshqa yordamchi elementlarning gidravlik 
qarshiligi qatlam qarshiligining 10% ini tashkil etadi deb qabul qilamiz. Unda, qurilmaning gidravlik 
qarshiligi quyidagiga teng bo`ladi: 

---

112 
 
Quvurdagi havoning tezligini 
deb qabul qilamiz. Unda, quvurning diametri 
quyidagi formuladan hisoblab topiladi: 
 
Tashqi diametri 245 mm va devorining qalinligi 7 mm bo`lgan po`lat quvur tanlanadi. 
Quvurning ichki diametri 
d
= 0,231 m va undagi haqiqiy tezlik quyidagiga teng bo`ladi: 
 
Quvurdagi oqim uchun Reynol‘ds mezoni: 
Quvur ishlatilgan, ozgina emirilgan deb qabul qilamiz. Unda 
bo`lsa, quyidagi 
natijalar olinadi:
 
Shunday qilib, λ aralash ishqalanish zonasi uchun chiqarilgan quyidagi formuladan 
aniqlanadi: 
 
Mahalliy qarshilik koeffitsiyentlari aniqlanadi: 
1) quvurga kirishda (o`tkir qirrali):
 
2) zadvijka: 
d
= 0,231 m uchun
3) tirsak uchun:
4) quvurdan chiqishda:
Mahalliy qarshilik koeffitsiyentlarining yig‘indisi: 
ga teng bo`ladi. 
Quvurning gidravlik qarshiligi quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
 
Qurilma va quvurning qarshiliklarini engish uchun ventilyator quyidagi miqdorda ortiqcha 
bosim hosil qilishi kerak: 
 
Shunday qilib, o`rta bosimli ventilyatorni tanlash kerak bo`ladi. 
Ventilyatorning foydali quvvati (2.11) formuladan aniqlanadi: 
 
Agar 
va
deb qabul qilinsa, unda elektrodvigatel o`qidagi quvvat (2.14) 
formulaga binoan quyidagiga teng bo`ladi: 
 
Ilovadagi 2 jadvaldan ko`rinib turibdiki, loyiha shartiga TS1-1450 ventilyatori mos keladi. 

---

113 
1 – rasm. Markazdan qochma ventilyator