O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta- maxsus ta‟lim vazir ligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti ro‟yxatga olindi

йук
ox
б
Q
i
D
Gct
i
D
Gct










йук
йук
б
ox
Q
i
i
D
Q
t
t
Gc
Q








bu yerda D=Q/(i

-i

) - isituvchi bug‗ sarfi.
Issiqlik o‗tkazish koeffisienti ushbu formuladan hisoblanadi: 
25.7-rasm. Moddiy balans tuzishga oid.




n
i
i
K
1
2
1
1
1
1




bu yerda 

1
va 

2
issiqlik berish koefisientlari 4 - bobdagi tegishli kriterial tenglamalardan 
aniqlanadi. 
Jarayonni o‘rtacha harakatga keltiruvchi kuchi quyidagi tenglamalardan topiladi: 
2
min
max
t
t
t
ур





yoki
min
max
min
max
lg
3
,
2
t
t
t
t
t
ур







Issiqlik almashinish yuzasi issiqlik o‘tkazishning asosiy tenglamasidan aniqlanadi: 
ур
t
K
Q
F



Isitkichdagi trubalar sonini esa, ushbu tenglamadan aniqlash mumkin: 
l
d
F
n
Т
2
4



bu yerda dT - trubalar tashqi diametri, m; l – truba uzunligi, m. 
Teshikli panjarada trubalar joylashtirish ushbu bobda ko‘rib chiqilgan usullardan birida 
amalga oshiriladi. 
Qobiq - trubali issiqlik almashinish qurilmasining diametrini ushbu formulada hisoblab topish 
mumkin: 

 

Т
Т
d
d
b
D
4
1
5
,
1
3
,
1






Issiqlik almashinish qurilmasining gidravlik qarshiligi Darsi - Veysbax formulasidan topiladi: 
2
2
w
d
l
p













bu yerda 

-gidravlik qarshilik koeffisienti; l-truba uzunligi, m; d-truba diametri, m; 

- 
mahalliy qarshilik koeffisientlarining yig‗indisi; w – muhit tezligi, m/s; 

– muhit zichligi, kg/m3. 
Isitkichning texnologik jarayon uchun yaroqligini bilish uchun tekshiruv hisoblashi 
o‘tkaziladi. Buning uchun quyidagi boshlang‘ich ma‘lumotlar zarur:
F-issiqlik almashinish yuzasi; Q-issiqlik yuklama; muhitlarning qurilmaga kirish va 
chiqishdagi temperaturalari; w-muhit tezligi va muhitlar fizik parametrlari. 

---

88 
Hisoblash davrida quyidagilar aniqlanadi: 
berilgan issiqlik yuklama va haqiqiy issiqlik almashinish sharoitlaridagi termik qarshilik; 
zarur bo‗lgan o‗rtacha temperaturalar farqi 

t3; mavjud o‗rtacha temperaturalar farqi 

tm; 
qurilmaning ish unumdorlik zahirasi. 
Temperaturalarning o‘rtacha farqi ushbu formuladan topish mumkin: 
F
K
Q
t



3
Mavjud o‘rtacha temperaturalar farqi (4.108) formuladan aniqlanadi. 
Mavjud o‘rtacha temperaturalar farqining zarur o‗rtacha temperaturalar farqiga nisbati 
isitgichning ish unumdorlik zahirasi deb ataladi: 
з
м
t
t




Zarur o‗rtacha temperaturalar farqi issiqlik almashinish qurilmasining o‗rtacha ekspluatasion 
ishlash sharoitlari va issiqlik almashinish yuzasidan foydalanish koefisientini hisobga olgan holda 
aniqlanadi. 
Nazorat savollari: 
1.Ko‗p yo‗lli isitkichlar turlari 
2.Kompensatorli isitkich asosiy elementi 
3.Truba to‗ri nima 
26-MAVZU. BUG‘LATISh JARAYONI ISSIQLIK VA MODDIY BALANSI 
TENGLAMASI 
Reja: 
26.1 Umumiy tushunchalar 
26.2 Bug‗latishning nazariy asoslari 
26.3 Bug‗latish jarayoni issiqlik va moddiy balansi 
26.4 Isitish yuzasini aniqlash 
 
26.1 Umumiy tushunchalar 
Qattiq, uchuvchan bo‗lmagan yoki uchuvchanligi yomon bo‗lgan moddalar eritmalarini 
qaynatish davrida erituvchisini va hosil bo‗lgan bug‗larni chiqarib yuborish jarayoniga